මීට පුරා වසර 192 කට පෙරාතුව ස්‌වකීය ජන්ම භූමියත්, සම්බුද්ධ ශාසනයත්, ජාතියත් ආරක්‌ෂා කර ගැනීමේ පරම පිවිතුරු චේතනාවෙන් අධිරාජ්‍යවාදීන්ට එරෙහිව අභීතවත් ලෙස නැඟී සිට තම ජීවිත පරිත්‍යාගයෙන් යුතුව ක්‍රියා කළ වීර මොනරවිල කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ අනුස්‌මරණය කිරීම සෑම ශ්‍රී ලාංකිකයෙකුගේම යුතුකමක්‌ වේ.
එනම් ක්‍රි.ව. 1818 ක්‌වූ නොවැම්බර් මස 26 වැනි දින ලක්‌දිව කන්ද උඩරට බෝගම්බර නම්වූ ස්‌ථානයේ දී රාජද්‍රෝහියකු වශයෙන් හංවඩු ගසන ලද කැප්පෙටිපොළ රාජපක්ෂ වික්‍රමසේකර බණ්‌ඩාරනායක නොහොත් කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ නම්වූ අභීත සිංහලයෙක්‌ වධකයා ඉදිරියේ තම බෙල්ල දංගෙඩිය මත තබන අවස්‌ථාවේදී මාරයාට අභියෝග කොට වරක්‌ මරු පරදවා දෙවැනුව මරණයට පත්විය.
එක්‌ කඩු පහරකින් බෙල්ල ගසා දැමීමට වධකයාට නොහැකිවූ කල්හි උණු ලේ ධාරාවක්‌ පපු පෙදෙසින් රූරා වැටෙන විට මෙම වීරයා වධකයා දෙසට තම දෙනෙත් හෙළා "බල බෙල්ලේ මෙතැනට ගසවයි" කියා තම දඹරැඟිල්ල දිගු කොට කඩු පහර එල්ල කළ යුතු නියම ස්‌ථානය පෙන්විය.
"අන්‍ය ජාතියකට යටත්ව, නිවටව, නියාලුව, ජීවත්වීමට වඩා ජාතික නිදහස උදෙසා ඔවුන් සමග යුද වැද අන්තිමේදී නොවහල් මිනිසෙකු වශයෙන් කඩුවට ගෙල දී ජාතිය වෙනුවෙන් තම ජීවිතය පූජා කරන්නට ලැබීම මට මහත් සතුටකි".
වර්ෂ 1818 පෙබරවාරි 21 වැනිදා වන විට කන්ද උඩරට පුරාම "මාර්ෂල් ලෝ" නම් වූ යුද්ධ නීතිය පනවනු ලැබීය, මෙතැන් පටන් ඉංග්‍රීසි භටයෝ ඉතා සාහසික අයුරින් කන්ද උඩරට ගම් නියම්ගම් ගිනි තබන්නටත්, වස්‌තුව කොල්ලකන්නටත්, මිනිසුන් ඝාතනය කරන්නටත්, ස්‌ත්‍රීන් දූෂණය කරන්නටත් පටන් ගත්හ. මෙයින් මහත් බියට පත්වූ ගම්මු තම පවුල් පිටින්ම කැලෑ වැදුණාහ.
එනමුත් තවදුරටත් සිංහලයෝ තම ජීවිත පරිත්‍යාගයෙන් යුතුව පරසතුරාගෙන් රට දැය මුදාගනු වස්‌ කැරලි ගසන්නට වූහ. කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේගේ අදහස වූයේ සබරගමුව, ඌව වෙල්ලස්‌ස, බිම්තැන්න, මාතලේ, සත්කෝරළය, සතර කෝරළය, තුන් කෝරළය ද වටා කැරලිකරුවන් මෙහෙයවා මහනුවර මුළුමනින්ම වට කිරීමය.
මේ වනවිට හෙතෙම ඌව වෙල්ලස්‌ස, බින්තැන්න, මාතලේ හා සත් කෝරළයට ද ඉතා සාර්ථක ලෙස කැරලිකරුවන් මෙහෙයවා සතර කෝරළය දෙසට ළඟා වෙමින් සිටියේය. ඔහුට තව ඉතිරිවී තිබුණේ සතර කෝරළය පසු කොට තුන් කෝරළයට වට කිරීම පමණි. මෙමගින් ඉංගී්‍රසීන් මහත් වූ අපහසුතාවට මුහුණපා සිටි නමුත් මොල්ලිගොඩ අදිකාරම්ගේ කාරුණික අනුග්‍රහය නිසා එකී අපහසුතාවන් බොහෝ දුරට මැඩපවත්වා ගත හැකි විය.
කැරැල්ල ජයග්‍රහණය තෙක්‌ම ජාතිවාත්සල්‍යයෙන් හා නොපසුබට ධෛර්යයෙන් යුක්තව කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ ප්‍රමුඛ සිංහලයෝ ක්‍රියාකරමින් සිටියහ.
කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ ප්‍රමුඛ නායකයන් අත්අඩංගුවට පත්වීම
කැරැල්ලට නායකත්වය දුන් කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ ප්‍රමුඛ රදල නායකයන් කෙසේ හෝ අල්ලා ගැනීම ඉංග්‍රීසින්ගේ මූලික අරමුණවූ නමුත් එය ඔවුනට අසීරු කරුණක්‌ විය. එහෙත් ඔවුන්ගේ ඒ අප්‍රතිහත උත්සාහය වර්ෂ 1818 ඔක්‌තෝබර් මස 28 වැනිදා සාර්ථක විය.
වර්ෂ 1818 ඔක්‌තෝබර් මස 28 වැනිදා අලුයම 4.00 ට පමණ ලෙප්ටිනන්ට්‌ ඔනිල් විසින් මෙහෙයවන ලද 30 දෙනකුගෙන් යුක්‌ත ඉංගී්‍රසි භට කණ්‌ඩායමක්‌ පුලියන්කුලමේ සිට නුවර කලාවියේ පරවනගම බලා පිටත් විය. මෙදින අයහපත් කාලගුණයෙන් යුතු වැසි සහිත දිනයක්‌ විය.
එදින මොවුන් පරවනගමහිදී වලව්වක්‌ පරීක්‍ෂා කිරීමට ගිය අවස්‌ථාවකදී එහි ඇතුළත සිටියකු විසින් ඔවුනට වෙඩි තබා ඇතත් එය අසාර්ථක වී ඇත. වහාම ක්‍රියාත්මක ඔනිල් වලව්වට ඇතුළුවත්ම මම තමයි කැප්පෙටිපොළ යෑයි හඬනඟා කියා කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ අත්අඩංගුවට පත් විය.
මෙම මෙහෙයුම ඉංගී්‍රසීන්ට සාර්ථක කර ගැනීමට හැකි වූයේ මරක්‌කල වෙළෙන්දෙකුගෙන් ලද ඔත්තුවක්‌ නිසාය.
කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ මරණ දණ්‌ඩනයට කැප කළ දින (වර්ෂ 1818 නොවැම්බර් මස 13 වැනිදා) සිට දින 13 ක්‌ හෙතෙම සිර අඩස්‌සියේ පසු වූයේය. එහිදී කිලිටි වූ රළු ඇඳුමක්‌ ඇද සිටි ඔහු තමා පෙරදී නම් මෙවන් කිලිටි වූ රළු ඇඳුමක්‌ ඇඳ නැතැයි කියා ඔහුව දකින්නට පැමිණි වෛද්‍ය හෙන්රි මාර්ෂල් මහතාට කීය.
කැරැල්ල පිළිබඳ ඉංග්‍රීසීන් සමග කතා කිරීමට ඔහු කිසි විටෙකත් මැලි නොවීය. ස්‌වකීය ජන්ම භූමියේ නිදහස උදෙසා ඉංග්‍රීසීන්ට විරුද්ධව සටන් කිරීම හෝ සටනට රටවැසියන් පොළඹවා ගැනීම වරදක්‌ බව ඔහු නොපිළිගත්තේය.
වර්ෂ 1818 නොවැම්බර් 26 වැනිදා කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ සහ මඩුගල්ලේ නිළමේද ඔවුන්ගේ ඉල්ලීම පරිදි විශේෂ ආරක්ෂාව යටතේ දළදා මාළිගාවට කැඳවාගෙන යන ලදී. එහිදී ඔවුහු දළදා සමිඳු වැඳ පුදාගෙන පින් අනුමෝදන් කරවා ගත්හ. ඉනික්‌බිතිවැ කැප්පෙටිපොළ නිළමේ සෝවර්ස්‌ මහතා දෙසට හැරී මා කළා වූ මෙම පුණ්‍යකර්මය ඔබට ද අනුමෝදන් කරවමි යෑයි කියා උපශාන්තව කීවේය. ඉක්‌බිතිව තමා සතුව තිබූ එකම වස්‌තුව වූ උඩුකය වැසෙන සේ දමා ගෙන සිටි සළුව උණා දමා එය දළදා සමිඳුට පූජා කළේය.
ඊළඟට ඔවුන් දඬුවම ක්‍රියාත්මක කරවනු වස්‌ බෝගම්බර වැව සමීපයට රැගෙන යන ලදී. මෙලෙස යන විට කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ ශාන්ත විලසින් එඩිතරව ගමන් කළ නමුදු මඩුගල්ලේ දිසාව අධෛර්යට පත්ව ආරක්‍ෂක භටයෝ දෙදෙනකුගේ ආධාරය ඇතිව ගමන් ගත්තේය. තම මිත්‍රයා දුර්වලව සිටින බව දුටු කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ පිටුපස හැරී "මඩුගල්ලේ මෝඩයකු වන්න එපා" යෑයි කීවේය.
හිස ගසා දැමීම
හිස ගසා දැමීමට පෙර මුහුණ අත්පා ධෝවනය කරගත් කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ තම කෙස්‌ වැටිය මුදුන් කොට තබා බැඳ ගත්තේය. ඉක්‌බිතිව තම ඉනෙහි සඟවාගෙන සිටි ගාථා පොත (මෙය ධම්ම පද පුස්‌තකයයි) එහි ගාථා කීපයක්‌ කියවා එම ගාථා පොත තම මිත්‍ර සෝවරස්‌ මහතාට අවසාන පරිත්‍යාගය ලෙස දෙන්න යෑයි කියා නිලධාරියකුට භාර කළේය. ඉක්‌බිතිවැ අසල වූ තණපිඩැල්ල මත හිඳගත් හෙතෙම තම ඇඟිලිවලින් පඳුරක්‌ දැඩි සේ අල්ලාගෙන යළිඳු ගාථාවක්‌ කියන්නට පටන් ගත්තේය. "නමෝතස්‌ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්‌ස..."
ඊළඟ නිමේශයේදී කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ ගහලයා දෙසට හැරී "හා දැන් මම සූදානම් එක පහරින් මගේ හිස ගසා දමනු" යෑයි කියා කීවේය. මේ තරම් නිර්භීත වූ පුද්ගලයකුගේ හිස ගසා දැමීමට ගහලයාට අත පවා එසවීම දුෂ්කර කාර්යයක්‌ විය. ඒ කෙසේ නමුදු ගහලයා ගැසූ කඩු පහරින් බෙල්ල එක්‌වරම සිඳ නොගියද උණුසුම් රුධිර දහරාවන් පපු පෙදෙසින් පහළට බිංදු ලෙසින් රූරා වැටිණි. මෙම අභීත සෙන්පතියා යළිඳු නැඟී සිටිමින් බෙල්ලේ මෙතැනට ගසවා කියා තම දබරැඟිල්ල දිගුකොට කඩු පහර එල්ල කළ යුතු නියම ස්‌ථානය පෙන්වීය.
කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ තම මරණයට අභීතව මුහුණදුන් අයුරු තම දෑසින් දුටු වෛද්‍ය හෙන්රි මාර්ෂල් මහතා මොහු කැරැල්ලෙන් ජයග්‍රහණය කළේ නම් රාජද්‍රෝහියකු ලෙස හිස ගසා දමනු වෙනුවට එකල දේශප්‍රේමියකු ලෙස ගෞරවයට පාත්‍ර වනු නියත යෑයි කියා කීවේය.
වෛද්‍ය හෙන්රි මාර්ෂල් මහතා විසින් කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේගේ හිස්‌ කබල එඩින්බරෝ නගරයේ පිහිටි කපාල විද්‍යා සංගමයේ කෞතුකාගාරය වෙත යවන ලදී. එහිදී මෙම හිස්‌ කබල විද්‍යාඥයන්ගේ විශේෂ පරීක්ෂණයට භාජන කරන ලදුව මෙම හිස්‌ කබල හිමි තැනැත්තා ලෝකයේ අතිශයින් විරළ ගණයේ වීරයකු බව වෛද්‍ය හීල් මහතා අනාවරණය කරන ලදී.
ඇඳි පට සළුව සෝදා දළදා හිමිට
පුදකොට නමැද යොදවා සිත බණ පොතට
මරණෙට මුහුණ පෑ කැප්පෙටිපොළ නමට
ගරු කටයුතුයි මුළු රට එකතුව එකට
කුමන්ත්‍රණකාරී කාල පරිච්ඡේදය
ඉංග්‍රීසින් මුහුදුබඩ ප්‍රදේශවල තම බලය පිහිටුවා ගනිමින් සිටියදී උඩරට රාජ්‍යයේ දේශපාලන වාතාවරණය ව්‍යාකූල වෙමින් පැවතුණි. වර්ෂ 1766 ගිවිසුමෙන් ලන්දේසීන්ට ලංකාව වටා මුළු මුහුදු වෙරළම අයත්වීම හේතු කොටගෙන උඩරට රාජධානියට වටිනා භූමි ප්‍රදේශයක්‌ අහිමි වූ අතර විදේශීය වෙළෙඳ කටයුතුවලට බාධා එල්ලවීම නිසා ආර්ථික වශයෙන් ද හානි පැමිනුණි.
වර්ෂ 1796 වන විටද උඩරට රාජධානියේ එම තත්ත්වය වෙනසක්‌ සිදුවී තිබුණේ නැත. රාජාධිරාජසිංහ රජුට පුතෙකු නොසිටි බැවින් සිහසුනට නීත්‍යනුකූල උරුමකරුවෙකු නොවීය. ඒ වන විට රාජ සභාවේ ප්‍රධානීන් අතර මතභේද පැවති නිසා අනුප්‍රාප්තිකයකු පත්කිරීම පිළිබඳ ප්‍රශ්න උග්‍ර විය. තමාට බලය අල්ලා ගැනීමේ එකම බලාපොරොත්තුවෙන් රජකමට උරුමකම් කියූ උදවිය ඉවතලා ශ්‍රී රාජාධිරාජසිංහ රජතුමා (ක්‍රි.ව. 1780-1798) ගේ ඇවෑමෙන් කන්නසාමි නම්වූ නායක්‌කාර වංශික තරුණයකුට, පිළිමතලව්වේ මහ අධිකාරම් විසින් උඩරට රාජ්‍යත්වය පැවරීය.
ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ (ක්‍රි.ව. 17 98-1815) නමින් රාජ්‍යත්වයට පැමිණි හෙතෙම පසු කලෙක පිළිමතලව්වේ මහ අදිකාරම්ගේ රාජද්‍රෝහී ක්‍රියාවන් දැන හේ මරාදැමීය. පිළිමතලව්වේ මහ අධිකාරම්ගේ මරණයෙන් ඉක්‌බිතිවැ ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජතුමාගේ මහ අධිකාරම් ධුරයට පත්වූයේ ඇහැලේපොළ නිලමේය. ඔහුද වැඩිකල් නොගොස්‌ම පිළිමතලව්වේ මහ අධිකරම් ගිය මාර්ගයේ ගියේය. රජතුමා නෙරපා දමා, රාජ්‍යත්වය කෙසේ හෝ ලබා ගන්නට වෙර දැරූ හෙතෙම අවසානයේ දී ඉංග්‍රීසින් හා එක්‌ව ඔවුන්ගේ සහයෝගයෙන් යුතුව උඩරට රාජ්‍යත්වයට පැමිණීමේ අරමුණෙන් ක්‍රියා කළේය.
මෙයින් මහත් සේ කිපුණු ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජතුමා ඇහැලේපොළ මහ අධිකාරම්ගෙන් පලිගැනීම පිණිස ඔහුගේ බිරිඳ වූ ඇහැලේපොල කුමාරිහාමිත්, දරුවන් සිව් දෙනාත් අමානුෂික ලෙස මරා දැමීමත්, පුස්‌සැල්ලේ දිසාවත්, කරතොට කුඩා උන්නාන්සේත් මරාදැමීමත් යනාදී අමානුෂික ක්‍රියා නිසා ප්‍රකෝපකාරී වූ උඩරට වැසියෝ රජතුමාගේ අධර්මිෂ්ට පාලනයට විරුද්ධව තැනින් තැන කැරැලි ගසන්නට වූහ.
මෙම අවස්‌ථාවෙන් ප්‍රයෝජනය ගත් ඉංග්‍රීසින් සිංහල අධිකාරම්වරුන් හා නිලමේවරුන්ගේ සහයෝගය ඇතිව වර්ෂ 1815 ක්‌වූ පෙබරවාරි 18 වැනිදා මැද මහනුවර උඩුපිටියේ අප්පුරාම ආරච්චිලාගේ නිවසේදී ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජතුමා සිර භාරයට ගන්නා ලදී. මෙගින් පුරා අවුරුදු දෙදහස්‌ තුන්සිය පනස්‌අටක්‌ අවිäන්නව පැවති ලක්‌දිව රාජ වංශය නිමාවට පත්විය.
උඩරට ගිවිසුම අත්සන් කිරීම වර්ෂ 1815 ක්‌වූ මාර්තු මස 2 වැනිදා මහනුවර මඟුල් මඩුවේදී උඩරට ගිවිසුම ප්‍රකාශයට පත් කෙරුණි. මෙම ගිවිසුමට ඉංග්‍රීසින් වෙනුවෙන් සර් රොබට්‌ බ්‍රවුන්රිග් ආණ්‌ඩුකාරතුමා අත්සන් කළ අතර සිංහලයන් වෙනුවෙන් ඇහැලේපොළ, මොල්ලිගොඩ (පළමුවැනි අධිකාරම් හා හත්කෝරළේ දිසාව), පිළිමතලව්වේ (දෙවැනි අධිකාරම් හා සබරගමුවේ දිසාව), පිළිමතලව්වේ (සතර කෝරළේ දිසාව), මොණරවිල (ඌව දිසාව), රත්වත්තේ (මාතලේ දිසාව), මොල්ලිගොඩ (තුන්කෝරළේ දිසාව), දූල්ලෑව වලපනේ දිසාව), මිල්ලව (වෙල්ලස්‌සේ හා බිම්තැන්නේ දිසාව), ගලගම (තමන්කඩුවෙ දිසාව), ගලගොඩ (නුවර කලාවියේ දිසාව) යනාදී රදල නායකයෝ අත්සන් තැබූහ.
මෙතැන් පටන් කැප්පෙටිපොළ ඌව දිසාපති පදවියට පත්ව තම පසමිතුරු මොල්ලිගොඩ නිලමේට පළමු අධිකාරම් ධුරය ලැබුණු බැවින් ඇහැලේපොල ඊට පහත්වූ තැනෙක සිටින්නට අකමැත්ත නිසාම තමාට පදවියක්‌ අවශ්‍ය නැතැයි කීය. හෙතෙම මෙම කාරණාව සෙසු නිලමේවරුන්ට හැඟවූයේ ඉක්‌බිතිවැ තමා රාජ්‍යත්වය බලාපොරොත්තු වන බැවින් අන් කිසිදු නිලයක්‌ නොගන්නා බවෙකි.
කරුණු කාරණා එසේ බැවින් හෙතෙම ඉංග්‍රීසි ආධිපත්‍යයට යටත්ව රජකු වශයෙන් කන්ද උඩර රාජ්‍යත්වය ඉල්ලා සිටියේය. එනමුත් ඉංග්‍රීසි ආණ්‌ඩුකාරවරයා එය තරයේම ප්රතික්ෂේප කළේය. ඉක්‌බිතිව හේ ජෝර්ඡ් මහ රජතුමා මුණගැසීමට එංගලන්තය බලා යැමට අවසර ඉල්ලා සිටියේය. එයද ප්රතික්ෂේප විය.
ඌව දිසාව පදවියට තේරී පත්වීම ඌව දිසාව වශයෙන් තේරීපත්ව ගිය කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේට කෙටි කලකින්ම ඉංග්‍රීසි ආධිපත්‍යය යටතේ සේවය කිරීම මහත් වූ පිළිකුලක්‌ වන්නට වූවේය. මේ වන විට ඇහැලේපොල රාජ්‍යත්වයට පත්වන බවක්‌ද පෙනෙන්නට නොතිබිණි. මෙසේ කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ තුළ දිනෙන් දින වර්ධනය වෙමින් තිබුණු පිළිකුල් බව තීව්‍ර කිරීමට බදුල්ලේ ඒජන්තවරයාගේ ක්‍රියා කලාපය මහත් සේ දායක විය.
මෙහි ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙස ඌව දිසාව භාර කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේත්, බදුල්ලේ ඒජන්තවරයාත් අතර නිරතුරුවම මතභේද හටගන්නා වාතාවරණයක්‌ නිර්මාණය වන්නට විය. අසාධාරණයට අයුක්‌තියට කිසි විටෙකත් තම හිස පහත් නොකළ කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ බදුල්ල ඒජන්තවරයාට නුවමනා ගරු සම්මාන දැක්‌වූ තම දිසාවේ මුලාදෑනිවරුන්ට දඬුවම් පැමිණ විය.
එනමුත් මෙම ක්‍රියාව ඉංග්‍රිසි ආණ්ඩුව දුටුවේ ඌව දිසාව තම බලතල අයුතු ලෙස ක්‍රියාත්මක කරනවා යනුවෙනි.
අසහනකාරී වාතාවරණය
පුරා අවුරුදු දෙදහස්‌ තුන්සිය පනස්‌ අටක්‌ තමන් භුක්‌ති විඳි ඒ නිදහස අහෝසිව යැමෙන් උඩරැටියෝ මහත් වූ අසතුටටත්, අසහනයටත් පත්ව සිටියහ. මුලින්ම අසතුටට පත්වූයේ රදලයන් හා පැවිද්දන්ය. ඉක්‌බිතිව එය මුළු මහත් සිංහලයන් දක්‌වාම ව්‍යාප්ත විය.
මේ වන විට ඇහැලේපොළ මහ නිලමේ විසින් ඇති කරන ලද බලාපොරොත්තු කෙරෙහි මහත් වූ විශ්වාසය තබා සිටි රදලවරු ඉංග්‍රීසින්ගෙන් එය ඉටු නොවූ කල්හි මහත් වු අසහනයට පත්වූහ. එසේම රජවරුන්ගෙන් පුද පූජා ලැබූ භික්‌ෂුහු ඉංග්‍රීසින්ගෙන් එය ඉටු නොවූ කල්හි තවත් අසතුටට පත්වූහ.
මෙකල තම බලාපොරොත්තු බිඳ වැටී මහත් වූ අසහනයෙන් මහනුවර නතරව සිටි ඇහැලේපොල මහ නිලමේට සිංහල රාජ්‍යය ඉංග්‍රීසින්හට පවරාදීම තමා ඇතුළු සෙසු රදල නායකයන් ගත් ඉතා වැරැදි තීරණයක්‌ බවත් තමා උගුලකට අසුවී සිටින බවත් අවබෝධ වන්නට විය. රාජකාරි අවස්‌ථාවන්හිදී රදලවරුන්ට ගරු පුද ලැබුණද අන් අවස්‌ථාවලදී ඉංග්‍රීසි සොල්දාදුවන්ගෙන් පවා ඔවුනට ලැබුණේ නිගාවකි.
ලක්‌දිව සිංහල රාජ්‍යයේ අගනුවර සීමාව තුළ දෝලාවකින් ගමන් කළ හැකිව තිබුණේ රජතුමාට පමණි. එනමුත් උඩරට ඉංග්‍රීසින්ට අත්පත් වූ ඉක්‌බිතිවැ ඒ තහනම ඉවත් කරන ලදී. උඩරට රදලයෝ මෙමගින් මහනුවර පෞඪත්වයට බලවත් වූ හානියක්‌ සිදුවන බව කියා මෙය තහනම් කරන ලෙස ජෝන් ඩොයිලි (John Doyly) ගෙන් ඉල්ලා සිටින ලදී. මෙම ඉල්ලීම ප්රතික්ෂේප විය.
ඉක්‌බිතිව උඩරට, පහතරට එක්‌ කරන කඩවත් සියල්ල වසාදමන ලදී. මෙමගින් උඩරට වැසියන්ගේ ස්‌ථිර ආදායම් මාර්ග මුළුමනින්ම ඇන හිටිනි. කරුණු කාරණා එසේ බැවින් ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුව කෙරෙහි තම අප්‍රසාදය ක්‍රමයෙන් වර්ධනය වත්ම, වෙල්ලස්‌සේ පදිංචි මුස්‌ලිම් වෙළෙන්දන්ගේ ඉල්ලීම පරිදි ආණ්‌ඩුකාරවරයා විසින් ඔවුන්ගේ මුහන්දිරම් වශයෙන් හ-ජි මරික්‌කාර් නම්වූ තැනත්තෙකු පත් කළේය. එතෙක්‌ පැවති සම්ප්‍රදාය වූයෙන් එවන් වූ ධුරයන් සඳහා උඩරට රදලයන් පත්කිරීමයි.
මෙම සිද්ධියෙන් රදලවරු කුපිත වීම නිසා සිංහල - මුස්‌ලිම් භේදය මුළු වෙල්ලස්‌ස පුරාම ව්‍යාප්ත විය.
මහනුවර ප්‍රධාන ඒජන්ත වූ ජෝන් ඩොයිලි කැරැලිකරුවන්ගේ අදහස්‌ දැන ගනු වස්‌ අහැලේපොළ මහනිලමේට පැවරිය. දිගින් දිගටම කඩ වෙමින් තිබූ අභිමථාර්ථය මුදුන්පත් කර ගැනීමට කදිම අවස්‌ථාවක්‌ උදාවී අතැයි කියා සිතූ ඇහැලේපොළ මහ නිලමේ කෙසේ හෝ කැරැල්ල මැඬපවත්වා ආණ්‌ඩුකාරවරයාගේ සිත දිනා ගැනීමට මාර්ගයක්‌ සෙවීය.
හෙතෙම රහසේම කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ හමුවී කැරැල්ල මැඩ පැවැත්වීමට කළ හැකි දෙයක්‌ වහාම කරන ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. කැරැල්ල යම් අයුරකින් මැඩ පැවැත්වුවහොත් ඉංග්‍රීසින් සමග ගිවිසුමක්‌ මත තමාට උඩරට රජකම ලබාගෙන ඉක්‌බිතිව ඔවුන් හා සටන් කිරීමට හැකි බවක්‌ ඔහුට ඒත්තු ගැන්වීය.
මේ අයුරින් කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ කැමැති කරවා ගත් හෙතෙම ආණ්‌ඩුකාරවරයා හමුවී කැරැල්ල මැඩ පැවැත්වීමට නම් කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ වෙල්ලස්‌ස බලා පිටත් කර යෑවිය යුතු යෑයි තරයේම කියා සිටියේය. මෙහි ප්‍රතිඵල වශයෙන් වර්ෂ 1817 ඔක්‌තෝබර් මස 22 වැනිදා කැප්පෙටිපොළ මහා නිලමේ වෙල්ලස්‌ස බලා පිටත්කර යෑවීය.
ආණ්‌ඩුවේ මහ ගබඩාවෙන් තුවක්‌කු, කඩු, කිරිච්චි හා වෙන්ත අවි ආයුධ සහිත සිංහල හමුදාවක්‌ සමග කැරැල්ල මැඩ පැවැත්වීමට වෙල්ලස්‌ස බලා පිටත්ව ගිය කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේට වර්ෂ 1817 නොවැම්බර් මස 01 වැනිදා අළුපොතදී කැරැලිකරුවන් රාශියක්‌ හමු විය.
මොවුන් අතර බූටාවේරාළ, කිවුලේගෙදර මොහොට්‌ටාල, ඇපලෝගම මොහොට්‌ටාල යනාදී මුල් පෙළේ කැරැලි නායකයෝ වූහ. මෙම නායකයන් සමග දීර්ඝ ලෙස සාකච්ඡා කළ නමුත් ඔවුන්ගේ අදහස්‌ නොවෙනස්‌ විය.
මෙයින් අධෛර්යමත් නොවූ කැරැලි නායකයෝ තම මව්බිම පරදේශක්‌කාරයන් ගෙන් මුදාගනු වස්‌ සිහසුනට හිමිකම් ඇත්තෙකුට පක්‌ෂව ක්‍රියා කළ යුතු මැනැවැයි කියා වැඩිදුරටත් පෙන්වා දුන්හ. කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ තම තීරණය පිළිබඳ ගැඹුරින් කල්පනා කරන්නට පටන් ගත්තේ මෙතැන් සිටය.
රණශූරත්වය
රටපුරා ඇතිවී යන බරපතල කැරැල්ල මැඩ පැවැත්වීම අරමුණු කරගෙන, වර්ෂ 1817 ඔක්‌තෝබර් මස 22 වැනිදා කැප්පෙටිපොළ මහා නිලමේ වෙල්ලස්‌ස බලා ඉංග්‍රිසි ආණ්ඩුව විසින් පිටත්කර යැවිණ. ආණ්‌ඩුවේ මහ ගබඩාවෙන් තුවක්‌කු, කඩු, කිරිච්චි හා වෙන්ත අවි ආයුධ සහිත සිංහල හමුදාවක්‌ සමග කැරැල්ල මැඩ පැවැත්වීමට වෙල්ලස්‌ස බලා පිටත්ව ගිය කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේට වර්ෂ 1817 නොවැම්බර් මස 01 වැනිදා අළුපොතදී කැරැලිකරුවන් රාශියක්‌ හමු විය.
මොවුන් අතර බූටාවේරාළ, කිවුලේගෙදර මොහොට්‌ටාල, ඇපලෝගම මොහොට්‌ටාල යනාදී මුල් පෙළේ කැරැලි නායකයෝ වූහ. මෙම නායකයන් සමග දීර්ඝ ලෙස සාකච්ඡා කළ නමුත් ඔවුන්ගේ අදහස්‌ නොවෙනස්‌ විය. මෙයින් අධෛර්යමත් නොවූ කැරැලි නායකයෝ තම මව්බිම පරදේශක්‌කාරයන් ගෙන් මුදාගනු වස්‌ සිහසුනට හිමිකම් ඇත්තෙකුට පක්‌ෂව ක්‍රියා කළ යුතු මැනැවැයි කියා වැඩිදුරටත් පෙන්වා දුන්හ. කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ තම තීරණය පිළිබඳ ගැඹුරින් කල්පනා කරන්නට පටන් ගත්තේ මෙතැන් සිටය.
කැප්පෙටිපොළ මහනිලමේ කැරැලිකරුවන් හා එක්‌වීම
කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේගේ ලේ උණුවන්නට විය. තමා සටන් කරන්නේ තමාගේ සහෝදර වැසියන් සමග නොවේදැයි කියා තමන්ගෙන් ප්‍රශ්න කරන්නට වූ කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ වහල් බැම්මෙන් මිදීම පිණිස තමාගේ වැසියන් දිවි පරදුවට තබා කරනු ලබන මෙම සටනට තමාගෙන්ද ලැබිය යුත්තේ රුකුලක්‌ යෑයි පවසා, සිංහලයන් සමග ඉංග්‍රීසින්ට විරුද්ධව සටන් කොට රට දැය වෙනුවෙන් තමා දිවි පුදන්නට වුවද සූදානම් බවට එදා රැස්‌ව සිටි මහා සෙනඟ ඉදිරිපිට ප්‍රතිඥ දුන්නේය.
ඉක්‌බිතිව තමා ආණ්‌ඩුවේ මහ ගබඩාවෙන් රැගෙන පැමිණි අවි-ආයුධ ආපසු යෑවූ කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ ආණ්‌ඩුකාරවරයා වෙත පණිවිඩයක්‌ යෑවීය. එය මෙසේය. "තොපේ තුවක්‌කුවලින් තොපට වෙඩි තැබීම සිංහල අපට තරම් නොවේ. මේ තුවක්‌කු තොපේ ආණ්‌ඩුකාරයාට බාරදී ඌවේ දිසාව ඉංග්‍රීසින්ට එරෙහිව නැගී සිටින බව දන්වා සිටිව්"
මේ අතර කැරැල්ල ඉතා දරුණු අන්දමින් ව්‍යාප්ත වී යන්නට වූයේ කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ එහි නායකත්වය ගත් ඉක්‌බිතිවය. මෙහි ප්‍රතිඵලය වූයේ තුන් කෝරළය, උඩුනුවර, යටිනුවර ඇතුළුව කන්ද උඩරට සෑම පෙදෙසකම (සබරගමුවේ කොටසක්‌ හැරුණු විට) කැරැල්ල ඉතා දරුණු වීමයි. වර්ෂ 1818 ජනවාරි මස 01 වැනිදා මහනුවර මඟුල් මඩුවට එක්‌ රැස්‌වූ සර් රොබට්‌ බ්‍රවුන්රිග් ආණ්‌ඩුකාරවරයා ප්‍රමුඛ පිරිස (උඩරට රදලවරුන්ද ඇතුළුව) හදිසි සාකච්ඡාවක්‌ පවත්වා කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ ප්‍රමුඛ දහඅට දෙනකු රාජද්‍රෝහීන් ලෙසින් නම්කොට රාජාඥවක්‌ නිකුත් කරන ලදී. එම ද්‍රෝහීන් මෙසේය.
කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ, ගොඩගෙදර අධිකාරම්, කැටකෑල මොහොට්‌ටාල, කතරගම මහ බෙත්මේ රාළ, කතරගම කුඩා බෙත්මේරාළ, පලගල්ලේ මොහොට්‌ටාල, වටකැලේ මොහොට්‌ටාල, පොල්ගහගෙදර රෙහෙනෝ රාළ, පස්‌සරවත්තේ විධහු, කිවුලේගෙදර මොහොට්‌ටාල, යටිගම්මේ මොහොට්‌ටාල, උඩමැදුරේ වලව්වේ මොහොට්‌ටාල, කොහුකුඹුරේ රටේරාළ, කොහු කුඹුරේ වලව්වේ මොහොට්‌ටාල, බූටාවේ රාළ, මහ බදුල්ලේ ගම්මානේ රටේරාළ, බුලුපිටියේ මොහොට්‌ටාල, පල්ලේ මාලිගේ ගමැතිරාළ.
මෙම රාජ ආඥව මගින් මොවුන් සියලු දෙනා රාජද්‍රෝහීන් වශයෙන් නම් කෙරුණු අතර මොවුන්ගේ සියලුම චංචල නිශ්චල දේපළද රාජසන්තක කෙරුණි.
වර්ෂ 1818 පෙබරවාරි මාසය උදාවත්ම පිළිමතලව්වේ (කනිටු) නිලමේද මඩුගල්ලේ උඩගබඩා නිලමේ හා ඇල්ලේපොල නිලමේ කැරැලිකරුවන් සමග එකතු වූ අතර දුම්බර, හත්කෝරළය හා සබරගමුව (මුළුමණින්ම) යනාදී පළාත් ද ඉංග්‍රීසින්ට විරුද්ධව නැගී සිටියහ. ඇහැලේපොළ මහ නිලමේතුමා මෙම කැරැලිකරුවන් සමග සම්බන්ධ බවට කිසිදු පැහැදිලි සාක්‌ෂියක්‌ සොයාගත නොහැකි බවද එතමා මහනුවරින් බැහැරකොට කොළඹ නිවාස අඩස්‌සියේ තැබීමට ඉංග්‍රීසීහු කටයුතු කළහ.
වර්ෂ 1818 පෙබරවාරි 21 වැනිදා වන විට කන්ද උඩරට පුරාම "මාර්ෂල් ලෝ" නම් වූ යුද්ධ නීතිය පනවනු ලැබීය, මෙතැන් පටන් ඉංගී්‍රසි භටයෝ ඉතා සාහසික අයුරින් කන්ද උඩරට ගම් නියම්ගම් ගිනි තබන්නටත්, වස්‌තුව කොල්ලකන්නටත්, මිනිසුන් ඝාතනය කරන්නටත්, ස්‌ත්‍රීන් දූෂණය කරන්නටත් පටන් ගත්හ. මෙයින් මහත් බියට පත්වූ ගම්මු තම පවුල් පිටින්ම කැලෑ වැදුණාහ.
එනමුත් තවදුරටත් සිංහලයෝ තම ජීවිත පරිත්‍යාගයෙන් යුතුව පරසතුරාගෙන් රට දැය මුදාගනු වස්‌ කැරලි ගසන්නට වූහ. කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේගේ අදහස වූයේ සබරගමුව, ඌව වෙල්ලස්‌ස, බිම්තැන්න, මාතලේ, සත්කෝරළය, සතර කෝරළය, තුන් කෝරළය ද වටා කැරලිකරුවන් මෙහෙයවා මහනුවර මුළුමනින්ම වට කිරීමය. මේ වනවිට හෙතෙම ඌව වෙල්ලස්‌ස, බින්තැන්න, මාතලේ හා සත් කෝරළයට ද ඉතා සාර්ථක ලෙස කැරලිකරුවන් මෙහෙයවා සතර කෝරළය දෙසට ළඟා වෙමින් සිටියේය.
ඔහුට තව ඉතිරිවී තිබුණේ සතර කෝරළය පසු කොට තුන් කෝරළයට වට කිරීම පමණි. මෙමගින් ඉංග්‍රීසීන් මහත් වූ අපහසුතාවට මුහුණපා සිටි නමුත් මොල්ලිගොඩ අදිකාරම්ගේ කාරුණික අනුග්‍රහය නිසා එකී අපහසුතාවන් බොහෝ දුරට මැඩපවත්වා ගත හැකි විය. කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ ප්‍රමුඛ සිංහලයෝ කැරැල්ල ජයග්‍රහණය තෙක්‌ම ජාතිවාත්සල්‍යයෙන් හා නොපසුබට ධෛර්යයෙන් ක්‍රියාකරමින් සිටියහ.
කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ ප්‍රමුඛ නායකයන් අත්අඩංගුවට පත්වීම
කැරැල්ලට නායකත්වය දුන් කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ ප්‍රමුඛ රදල නායකයන් කෙසේ හෝ අල්ලා ගැනීම ඉංග්‍රීසින්ගේ මූලික අරමුණ වූ නමුත් එය ඔවුනට අසීරු කරුණක්‌ විය. එහෙත් ඔවුන්ගේ ඒ අප්‍රතිහත උත්සාහය වර්ෂ 1818 ඔක්‌තෝබර් මස 28 වැනිදා සාර්ථක විය.
වර්ෂ 1818 ඔක්‌තෝබර් මස 28 වැනිදා අලුයම 4.00 ට පමණ ලෙප්ටිනන්ට්‌ ඔනිල් විසින් මෙහෙයවන ලද 30 දෙනකුගෙන් යුක්‌ත ඉංග්‍රීසි භට කණ්‌ඩායමක්‌ පුලියන්කුලමේ සිට නුවර කලාවියේ පරවනගම බලා පිටත් විය. මෙදින අයහපත් කාලගුණයෙන් යුතු වැසි සහිත දිනයක්‌ විය. එදින මොවුන් පරවනගමහිදී වලව්වක්‌ පරීක්‍ෂා කිරීමට ගිය අවස්‌ථාවකදී එහි ඇතුළත සිටියකු විසින් ඔවුනට වෙඩි තබා ඇතත් එය අසාර්ථක වී ඇත.
වහාම ක්‍රියාත්මක ඔනිල් වලව්වට ඇතුළුවත්ම මම තමයි කැප්පෙටිපොළ යෑයි හඬනඟා කියා කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ අත්අඩංගුවට පත් විය.
උපුටා ගැනුම - කෝට්ටේ සිංහලයාගේ මුහුණු පොතේ බිත්තියෙන්
_______________________________________________________________
අධිරාජ්‍යවාදී ඉංගී්‍රසි ආණ්ඩුව භීතියට පත්කරමින් 1818 දී උඩරට ඌව වෙල්ලස්‌ස නිදහස්‌ සටනට පණ දී සිය මාතෘ භූමිය දිවි හිමියෙන් රැකගැනීමට කැපවූ වීර කැප්පෙටිපොළ ජාතියේ පිනට පහල වූ රණ ශූරයෙකි.
ලක්‌දිව අවසන් සිංහල රජු වූ ශ්‍රී වීරපරාක්‍රම නරේන්ද්‍රසිංහ රජුගේ කාලය දක්‌වා දිවයන කැප්පෙටිපොළ පරපුරේ රාජපක්ෂ වික්‍රමසේකර මුදියන්සේ, උක්‌ත රජුගේ සළුවඩන නිලයට අමතරව ශ්‍රී දළදා මාළිගාවේ දියවඩන නිලමේවරයා ද විය.
ඒ අතර මොහුට මාතලේ හා සත්කෝරළය භාරව කටයුතු කිරීමට පැවැරුණු නිසා උපන් බිම වූ කැප්පෙටිපොළ ගම අතැර මොනරවිල ග්‍රාමයේ දිවිගෙවීමට සිදුවිය. එබැවින් එතැන් සිට මොනරවිල කැප්පෙටිපොළ නමින් ද හඳුන්වනු ලැබිණි.
රාජ්‍ය සේවයේ යෙදුණු මෙම කැප්පෙටිපොළ පරපුරේ ගොලහෙල නමින් ප්‍රකට ගොලහෙල නිලමේතුමාගේ එකම පුතණුවන් වූයේ මොනරවිල කැප්පෙටිපොළය. දියණිය වූයේ ඇහැලේපොළ කුමාරිහාමිය.
මොනරවිල කැප්පෙටිපොළගේ පියා දළදා මාළිගාවේ උඩු මහලෙන් වැටී නොසිතූ ලෙස මිය යැමෙන් පසු එම තනතුරට සිය පුතණුවන් වන කැප්පෙටිපොළ පත් වී ඇත. දෙල්වල එතනහාමි මොහුගේ බිරිඳය.
මේ වන විට රට පාලනය කරමින් සිටියේ වඩුග පරපුරට කැප්පෙටිපොළ නිලමේතුමාගේ කිසිදු ප්‍රසාදයක්‌ නොවූ හෙයින් තම මස්‌සිනා වූ ඇහැලේපොළ අදිකාරම් සමග එක්‌ව උඩරට රාජ්‍ය සුදු ජාතිකයන්ට ලබාදීමට අකැමැත්තෙන් වුවද එකඟ විය.
එසේ කළේ වඩුගයින් විසින් තම සහෝදරිය වූ ඇහැලේපොළ කුමාරිහාමිගේ දරුවා වංගෙඩියක දා කෙටීම නිසාය. ඉංගී්‍රසීන්ට සහාය දී වඩුගයින් පලවාහැර පසුව නිදහස්‌ රාජ්‍යයක්‌ බිහිකිරීමේ උදාර අරමුණ මොවුන් සතු විය.
මේ අවස්‌ථාව ගැන ඉතා විමසිල්ලෙන් බලා සිටි කන්ද උඩරට සිංහල ජනතාව ඒ සඳහා පෙරමුණ ගන්නා විරුවකු සොයමින් සුසුම් හෙළුවේ එවැන්නකු ඉදිරිපත් වුවහොත් තම දිවියෙන් පවා ඔහුට සහාය දී උපන් බිමේ අයිතිය තහවුරු කරගන්නටය.
පසුව පෙළගැසුණු කන්ද උඩරට ජනතාව සුදු ජාතිකයන්ට එරෙහිව නිදහස්‌ සටන ඌව වෙල්ලස්‌සෙන් ඇරඹූහ. කොහුකුඹුරේ රටේරාල, කිවුලේගෙදර මොහොට්‌ටාල, මඩුගල්ලේ දිසාව, පිළිමතලාවේ අදිකාරම් එක්‌ව මෙහෙයවන ලද මේ සටන මැඬපැවැත්වීම ඉංගී්‍රසි ආණ්‌ඩුකාරවරයාගේ එකම අභිලාෂය විය. රොබට්‌ බ්‍රවුන්රිග් ඒ සඳහා හඡ්ජි මරක්‌කලගේ නම් හේවායකු හා ඌවේ දිසාපති තනතුරේ සිටි විල්සන් නමැත්තකු යෙදවුවද සිංහල බලපිරිසේ සිටි විරුවන් ඉදිරියේ ඔවුන් ලද අන්ත පරාජය නිසා ඉංගී්‍රසි පාලකයෝ මහත් භීතියට හා කෝපයට පත්වූහ.
කළ යුතු වෙනත් කිසිවක්‌ නොවූයෙන් බ්‍රවුන්රිග් ආණ්‌ඩුකාරවරයාගේ මීළඟ පියවර වූයේ මොනරවිල කැප්පෙටිපොළගේ නායකත්වයෙන් යුත් සේනාවක්‌ යවා නිදහස්‌ සටනට උරදී සිටි සිංහල ජනතාව යටත් කර ගැනීමය.
එසේ යෑවූ මොනරවිල කැප්පෙටිපොළගේ නායකත්වයෙන් යුත් ඉංගී්‍රසි සේනාව ඉදිරියට පැමිණෙන විට සිංහල බලසෙනගේ ප්‍රධානියා වූ කොහුකුඹුරේ රටේරාලගේ ගෞරවනීය වූ ආයාචනයෙන් අප විරුවාගේ හදවත උණුවීම සිංහල ඉතිහාසයේ සංධිස්‌ථානයක්‌ වූවාට සැක නැත.
තමා සමග පැමිණි සුදු හමුදාවේ කිසිවකුට හානියක්‌ නොවන පරිදි තම තුවක්‌කු පතොරම් ද ඔවුන්ට දී හරවා යෑවූ කැප්පෙටිපොළ විරුවා කොහුකුඹුරේ රටේරාළ ඇතුළු පිරිසට එකතු වී සුද්දන්ට එරෙහි සටන් කළ සිංහල සේනාවේ පෙරමුණ ගත්තේය.
මෙසේ 1817 වසරේ මැද ඌව වෙල්ලස්‌සෙන් පටන්ගත් නිදහස්‌ අරගලය 1818 මුල වන විට හේවාහැට වලපනේ සත්කෝරලය ආදී ප්‍රදේශ කිහිපයක්‌ දක්‌වා ව්‍යාප්ත විය. කැප්පෙටිපොළ සිංහල හමුදාවට එක්‌වූ බව දැනගත් රොබට්‌ බ්‍රවුන්රිග් ආණ්‌ඩුකාරවරයා මේජර් මැක්‌ඩොනල් නම් සෙනෙවියා යොදවා සටනට එක්‌ව සිටින සියලුම සිංහලයන්ගේ දේපළ රාජසන්තක කර වගා බිම් පාළු කරවන ලදී.
ආණ්‌ඩුකාරවරයා ආඥවක්‌ නිකුත් කරමින් උඩරට නිදහස්‌ සටනට නායකත්වය දෙන කැප්පෙටිපොළ අල්ලා දුන් කෙනකුට හෝ නිවැරැදි තොරතුරක්‌ ලබාදුන් කෙනකුට වටිනා මුදල් ත්‍යාග පිරිනමන බවට ප්‍රකාශයක්‌ කළේය. මෙකල මෙන් එකලත් උදර පෝෂණය වෙනුවෙන් හඬ නඟන දීන පුද්ගලයන් සිටි බැවින් මුන්ගේ උදව්වෙන් නාරංගමුවේ සැඟව සිටි දෙල්වල එතනහාමිත් මවත් පළමුව අල්ලාගත් ඉංගී්‍රසි හමුදාවෝ දින දහයකට පසුව මාතලේ පවරගම වටකර කැප්පෙටිපොළ සමග පිළිමතලාවේ අදිකාරම් සිය ග්‍රහණයට ගත්හ.
ඉන් අනතුරුව ඉංගී්‍රසි ආණ්‌ඩුවට විරුද්ධව කැරලි ගැසීමේ චෝදනාව යටතේ කැප්පෙටිපොළට මරණ දඬුවම නියම විය.
එහෙයින් ක්‍රි.ව. 1818 නොවැම්බර් 26 දින පෙරවරු 8.00 ට සෙංකඩගල බෝගම්බර වධකාගාරයේදී කැප්පෙටිපොළ විරුවාගේ හිස ගසා දැමීමට නියම කරන ලදී. එදින උදැසන 8.00 ට දළදා වහන්සේට හා භික්‌ෂූන් වහන්සේලාට වැඳ නමස්‌කාර කළ වීර කැප්පෙටිපොළ 'ඊරිගම කංකානම' නමැති වධකයා අබියසට ගොස්‌ පවසා සිටියේ මා බුදුගුණ සිහිකරන විටදී එකම කඩුපහරින් මාගේ හිස කඳෙන් වෙන් කරන ලෙසයි.
එතුමා පැවැසූ පරිදි වධකයා එකම කඩු පහරින් වෙන් කළ වීර කැප්පෙටිපොළගේ හිස 'හෙන්රි මාෂල්' නම් වෛද්‍යවරයා මැදිහත්ව ස්‌කොට්‌ලන්තයට පවරන ලදුව එහිදී එය පර්යේෂණයට නතු කළ 'හිල්' නමැති විශේෂඥයකු පවසා ඇත්තේ කැප්පෙටිපොළගේ හිස්‌ කබල ලෝකයේ බිහිවූ දුලබ රණශූරයකුගේ යන්නය.
ජාතිය අවදි කරමින් මාතෘභූමිය රැකගැනීමට දිවි හිමියෙන් කටයුතු කළ කැප්පෙටිපොළ විරුවාණන් සිහි කරන අද වැනි දිනක මුළු මහත් ජාතියේම ගෞරවය ඔහුට හිමිවිය යුතුය.
උපුටා ගැනුම - http://www.divaina.com/2012/11/26/feature02.html
_______________________________________________________________
පසුගිය දිනට (26 දා) යෙදුණු වීර කැප්පෙට්‌ටිපොල දිසාවගේ 192 වැනි ගුණ සමරුව නිමිත්තෙනි...
1817 - 1818 ඌව වෙල්ලස්‌ස මහ කැරැල්ල යම් යම් හේතුමත අසාර්ථක වීම අපේ දේශයේ තීරණාත්මක කඩ ඉමකදී සිදු වූ එක්‌ අභාග්‍ය සම්පන්න සිදු වීමකි.
කැරැල්ල මෙහෙයවු කැප්පෙට්‌ටිපොල, මඩුගල්ල හා පිළිමතවලව්වේ දිසාව ඇතුළු 18 දෙනකු කැරළිකාරයන්, පෙරළිකාරයන් සහ බ්‍රිතාන්‍ය මහරජතුමාගේ සතුරන් හැටියට නම් කරමින් ඉංග්‍රිසි ආණ්‌ඩුකාර රොබට්‌ බ්‍රවුන්රිග් විසින් ආඥ පත්‍රයක්‌ නිකුත් කළේය. කැප්පෙට්‌ටිපොල මඩුගල්ලේ හා පිළිමතලාවේ දිසාවන්ගේ හිස්‌ වෙනුවෙන් ඔවුන් අල්ලාදෙන කෙනකුට පගෝදි 1000 බැගින් තෑගි දෙන බවටත්, කිවුලේ ගෙදර මොහොට්‌ටාල අල්ලා දෙන අයෙකුට පතාග 500 ක්‌ද, ඇල්ලේපොල අදිකාරම්තුමා අල්ලා දෙන කෙනෙකුට රික්‌ස්‌ ඩොලර් 1000 ක්‌ තෑගි කරන බවටත් මෙම ආඥ පත්‍රයේ සඳහන් විය.
කැරැල්ල අසාර්ථක වී ඇති නිසා මෙම 18 දෙනා පරවහගම ගම්මානයේ වෙත පසු බැස්‌සේය. කැප්පෙට්‌ටිපොල දිසාවට තිබු ඥති සම්බන්ධතාවයක්‌ මත මෙම ගම්මානය තෝරා ගෙන ඇත.
මෙම ගම්මානය එකල හඳුන්වා ඇත්තේ වඩිගමංගාව නමිනි. අතීතයේදී වඩිග පරපුරට අයත් රජවරු මෙම ප්‍රදේශය සමග විවිධ සම්බන්ධතා පැවැත්වු නිසා එකල මෙම ප්‍රදේශයට වඩිගමංගාව යෑයි කියනු ලැබූ බව පැරණි තොරතුරුවලින් හෙළිදරව් වේ.
අනුරාධපුර හා මාතලේ දිස්‌ත්‍රික්‌ක දෙක වෙන්වන කහගල්ල කඳු අසල මෙම වඩිගමංගාව පිහිටා තිබේ. පරවහගම නමින් හඳුන්වන මෙම ගම්මානය අනුරාධපුර දිස්‌ත්‍රික්‌කයේ පලාගල ප්‍රාදේශිය ලේකම් කොට්‌ඨාසයට අයත්වේ. කලාවැව සිට කිලෝ මීටර් දහයක්‌ පමණ ගියතැන මෙම පරවහගම ගම්මානය හමුවෙන අතර මෙහි ප්‍රධාන මාර්ගයේ සිට මීටර් 500 ක්‌ පමණ දුරින් වන ලැහැබින් වටවූ ප්‍රදේශයක කැප්පෙට්‌ටිපොලගේ පිළිරුවක්‌ තනා ඔහුව අත්අඩංගුවට ගත් ස්‌ථානය බවට සනාථ කර ඇත.
එම ග්‍රාමයේ කැප්පෙට්‌ටිපොල දිසාවගේ ඥති සහෝදරියකගේ වලව්වක්‌ තිබූ නිසා මෙම පිරිස පරවහගමට පසුබැස ඇත. එමෙන්ම මෙම විරුවන් ගමට පැමිණි දා සිට ගම්වාසීන් රැකවරණය ලබාදී ඇත. පාරවල් හරහා ගස්‌ කපා දමා, කාණු කපා වැටියොදා සියලු පැතිවලින් ආරක්‌ෂා කොට පාරවල් වසා දමා ඇත. පාරවල් වැසූ ගම යන අර්ථයෙන් මෙය පරවහගම වූ බව එම ගම්වැසියන්ගේ මතයයි.
මාසයක පමණ කාලයක්‌ මෙම ගමේ සිටින අතර කෑම බීම සපයා ඇත්තේ ඥති සහෝදරිය විසිනි. ගම්වාසීන් ආරක්ෂාව සපයා ඇත. දැනට වලව්වක්‌ තිබු බවට සාධක කිසිවක්‌ ෙනැමැතිවුවත් පැරණි අය පවසා තිබුණේ මෙහි වලව්වක්‌ පමණක්‌ නොව පිටස්‌තර අයට නැවතීමට හැකි මඩුවක්‌ද සාදා තිබූ බවය. මරක්‌කල වෙළෙන්ඳෙක්‌ මෙම මඩුවේ නැවතීම සඳහා එම දිනවල මෙම ගමට පැමිණ ඇත. ගම්වාසීන් විසින් ඔහුට පවසා එම දිනයේ තොවිලයක්‌ ඇති බැවින් නවාතැන් දිය නොහැකි බවය. පාරවල් හරස්‌කර තිබෙන ආකාරයෙනත්, නවාතැන් දීම ප්රතික්ෂේප කළ ආකාරයෙනුත්, ඔහුට කිසියම් සැකයක්‌ ඇති වී ඇත. රාත්‍රිය වනතුරු වන ලැහැබක සැඟවී සිටි ඔහු රාත්‍රියේදී වලව්ව ආසන්නයට පැමිණ කුමක්‌ද සිදුවන්නේ යන්න බලා සිට ඇත.
කැප්පෙට්‌ටිපොල ඇතුළු පිරිස වලව්වට එනු දුටු ඔහු මොවුන් ඇල්ලීම සඳහා ඉංග්‍රිසීන් විසින් සකස්‌කර ඇති ආඥ පත්‍රය සිහිවිය. මොවුන් අල්ලා දුනහොත් තෑගි ලබා ගැනීමට හැකිවේයෑයි සිතූ ඔහු එම රාත්‍රියේම සැතපුම් 16 ක්‌ පයින්ම මානාවේ කඳුවුරට ගොස්‌ ඔත්තුව දුන්නේය. ලෙප්ටිනන්ට්‌ විලියම් ඔනිල් ඇතුළු 30 දෙනෙකුගෙන් යුත් භට කණ්‌ඩායමක්‌ එකෙණෙහිම පරවහගම බලා පිටත්විය. ඔක්‌තෝම්බර් 28 වැනි දින අලුයම පැමිණි එම භට කණ්‌ඩායම වලව්ව වටලන ලදී. පිළිමතලව්වේ දිසාව ඔත්පලව යහනක වැතිර සිටියේය. මඩුගල්ලේ දිසාව, දේදුණුපිටියේ මොහොට්‌ටාල, වේගුරු ආරච්චි, උඩුගම මොහොට්‌ටාල, කෙම්පිටියේ මොහොට්‌ටාල, කුඩාගම මුහන්දිරම්, දුල්ලෑවේ මොහෙට්‌ටාල, අම්ගොල මොහොට්‌ටාල, ඉරවතුරේ මොහොට්‌ටාල, කුරුක්‌කුඹුරේ මොහොට්‌ටාල, හොරොම්බාවේ මොහොට්‌ටාල, බොරු වැවේ කෝරාල, මොරවැවේ මොහොට්‌ටාල, කුච්චලවින්නේ මොහොට්‌ටාල, මැදගම මොහොට්‌ටාල, හේවාපොල මොහොට්‌ටාල යන 16 දෙනා පලා ගියහ.
ඔවුන් සමග පැප්පෙට්‌ටිපොල පැනයැමට කොතෙකුත් ඉඩ ප්‍රස්‌ථාව තිබුණත් ඔත්පලව සිටි තම සගයාව දමා යැමට තරම් ඔහුගේ සිත ඉඩ දුන්නේ නැත. කැප්පෙට්‌ටිපොල දිසාව ඉදිරියට පැමිණ "මම තමයි කැප්පෙට්‌ටිපොල" යනුවෙන් අභීතව ඉදිරිපත් වී ඉංග්‍රිසී හමුදාවේ අත්අඩංගුවට පත්විය. රෝගාතුරව කවිච්චියක සැතපී සිටි පිළිමතලාවේ ද අත්අඩංගුවට ගන්නා ලදී. ඊට තෙදිනකට පසු පැනගිය මඩුගල්ලේ දිසාව ප්‍රමුඛ කැරලිකරුවන් පිරිස මාතලේදී අත්අඩංගුවට ගෙන ඇත.
තමා ලත් අනපේක්‌ෂිත ජයග්‍රහණයෙන් ලෙප්ටිනන්ට්‌ විලියම් ඔනිල් අමන්දානන්දයට පත්විය. ඔහු අප්‍රමාදව මේ කටයුත්ත පිළිබඳව වාර්තාවක්‌ සකස්‌කොට පරවහගම සේනාංකය භාරව සිටි කපිතාන් ප්‍රේෂර් වෙත යවන ලදී. කපිතාන් ප්‍රේෂර් ලෙප්ටිනන්ට්‌ ඔනිල්ගේ නිර්භීත ක්‍රියාව අගය කර මෙම සිරකරුවන් මහනුවරට ගෙන ඒ මේ අවසරය පතා සංදේශයක්‌ සත් කෝරළය භාරව සිටි අණදෙන නිලධාරී හුක්‌ වෙත යෑව්වේය. ඔහු විසින් විශේෂ සංදේශයක්‌ පිළියෙළ කර ආණ්‌ඩුකාර බ්‍රවුන්රිගේ වෙත වහාම යවන ලදී. එම සංදේශයේ සිංහල පරිවර්තනය මෙසේය.
1818 ඔක්‌තොම්බර් 30 වැනිදා
කුරුණෑගල
උතුමාණෙනි,
තියුණු බුද්ධියෙන් හා අභීත රණකාමීත්වයෙන් හෙබි ඒ අසමසම නිලධාරී ප්‍රේෂර්ටත් එසේම ඔහුගේ සංවිධානය යටතේ කටයුතු කළ නිලධාරී පිරිසටත්, යුක්තිය ඉටු කරලීමේ කිසිම දෙයක්‌ ගැන සිතීමට පවා මම අපොහොසත්ව සිටින්නෙමි. මේ සේනාංකයේ සියල්ලන් තුළම පැවැති ආත්ම ශක්‌තිය නිසාම බිහිසුණු කාලගුණ තත්ත්වය, වෙහෙස හා අනෙකුත් හැර හිරිහැර බාධාවක්‌ම පරාජය කොට වර්ණනා විෂයාත්‍රිකාන්ත වූ මා හැඟි ජයග්‍රහණයන් ඔව්හු අත්කොට ගත්හ. මේ විජයග්‍රහණය ඔබතුමාගේ ද අමන්දානන්දයට හේතුවනු නිසැකය. එසේම අප මහ රජතුමාණන්ටද එය විජයග්‍රහණයකි.
ඔවුන් වෙනුවෙන් මවිසින් යවන ලද ආහාරපාන පවා අයහපත් කාලගුණය හේතුකොට මගරැඳී ඇති බව පවසන්නේ ඉමහත් සිත් වේදනාවෙනි. සම්පූර්ණ විජයග්‍රහණය පිළිබඳ විස්‌තර අඩංගු ප්‍රේෂර්ගේ සංදේශයක්‌, ලෙප්ටිනන්ට්‌ ඔනිල්ගේ සංදේශයත්, ඔබ තුමන්ගේ සැළකිල්ලට භාජනය වනු පිණිස මේ සමග එවමි. ඔබතුමාගේ අණ ලැබෙනතුරු සිරකරුවන් මෙහි රඳවාගන්නෙමි.
ඔබතුමාගේ යටහත් සේවක, ඇල්. හුක්‌.
හතර කෝරළයේ අණදෙන නිලධාරී තැන
බ්‍රවුන්රිග් ආණ්‌ඩුකාරයා මේ ලිපිය ලැබීමෙන් පසු ප්‍රීතියෙන් ඔඳවැඩී ගියේය. ඔක්‌තොම්බර් 31 දින මුළු දිවයින පුරා සෑම කඳවුරකම ජය සමරන ප්‍රීති උත්සව දිනයක්‌ සේ සලකා විශේෂ නිවේදනයක්‌ නිකුත් කළේය. එසේම සිංහලේ විමුක්‌ති සටනේ ප්‍රබලතම බලකනු දෙකක්‌ වූ කැප්පෙට්‌ටිපොල හා පිළිමතලාව සිරභාරයට ගැනීම ගැන විශේෂ ගැසට්‌ නිවේදනයක්‌ද නිකුත් කළේය.
මහනුවරට ගෙනඑන ලද මෙම වීරයන් දෙදෙනා මහනුවර කඳවුරක සිරකරන ලද්දේය. නීතියානුකූල ලෙස පිහිටුවාගත් මහ රජාණන් වහන්සේගේ ආණ්ඩුව පෙරළීමේ අදහසින් යුද්ධ ඇති කිරීම ගැන කැප්පෙට්‌ටිපොලට විරුද්ධව නොවැම්බර් 13 වැනි දින යුද්ධාධිකරණය මගින් නඩු විසඳන ලදී. මෙම යුද්ධාධිකරණයේ සභාපති හැටියට ලෙප්ටිනන්ට්‌ කර්නල් කෙලී සහ නියෝජ්‍ය විනිශ්චයකාර අධිනීතීඥ ලෙස ඩබ්ලිව් එච්. ක්‌ලේදර් පත්කොට සිටියේය.
මොනරවිල කැප්පෙට්‌ටිපොල දිසාවතුමා හමුදා රැකවරණ සහිතව ඉංග්‍රීසීහු යුද්ධාධිකරණ ශාලාව වෙත කැඳවාගෙන ආහ. ඔහුට විරුද්ධව නගා තිබූ චෝදනා අධිකරණය ඉදිරියේ කියෑවීමෙන් පසු විභාගය ඇරඹිණි. චෝදනා 4 ක්‌ ඔහු වෙත ඉදිරිපත් කර තිබිණි.
01. රාජද්‍රොaහියකු ලෙස රාජාඥවක්‌ ප්‍රකාශයට පත් කරනු ලැබූ ඌවේ හිටපු දිසාව වූ කැප්පෙට්‌ටිපොල නොහොත් මොනරවිල මහනිලමේ නමැති යුෂ්මතා මහ රජ තුමාගේ නීත්‍යානුකූල ආණ්‌ඩුවට විරුද්ධය යුද වැදී සටන් කිරීම.
02. එසේම මහනුවර රජකමට උරුමකම් ඇතැයි ව්‍යාජ නාමයකින් ඉදිරිපත් කරන ලද ව්‍යාජ පුද්ගලයකු යටතේ පසුගිය අවුරුද්දේ දියබෙත්මේදී සිංහලේ පළමුවන අදිකාරම් හෙවත් මහ ඇමැති පදවිය භාරගෙන සිංහලේ පුරා රාජද්‍රොaහියකු ලෙස කටයුතු කිරීම.
03. එසේම පසුගිය ජූලි මාසයේදී කැරළිකාරයන් සමග හතර කෝරළයට වැදී එහි වූ රාජ්‍ය පාක්‍ෂික යටත් වැසියන් ලවා නීත්‍යානුකූල බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට විරුද්ධ කැරලි සංවිධානය කිරීම.
04. මෙලෙසින් රාජද්‍රොaහි ක්‍රියා පටන්ගත් යුෂ්මතා බ්‍රිතාන්‍ය මහරජතුමාට විරුද්ධව කුමන්ත්‍රණය කිරීම.
මෙහිදී දීර්ඝ නඩු විභාගයක්‌ නොපැවැත්වූ අතර කැප්පෙට්‌ටිපොල සියලු චෝදනාවලට වරදකරු බව යුද්ධාධිකරණය තීරණය කළේය. ආණ්‌ඩුකාරතුමන්ගේ මනාපය අනුව එතුමන් විසින් නියම කරන ලද ස්‌ථානයකදී මරණීය දණ්‌ඩනය දිය යුතුය. යනුවෙන් නියම විය.
නොවැම්බර් 16 වැනිදා චෝදනා විභාග කළ මඩුගල්ල දිසාවටද මරණීය දණ්‌ඩනය දිය යුතුය යනුවෙන් නියම විය. පිළිමතලාවේටද මරණීය දණ්‌ඩනය නියම වුවත් පසුව එම දඩුවම ලිහිල් වී රටින් පිටුවහල් කිරීමට පියවර ගෙන ඇත.
සියලු දෙනාගේ නඩු විභාගවලින් පසු නොවැම්බර් 24 දා බ්‍රවුන්රිග් ආණ්‌ඩුකාරයා නිකුත් කළ නිවේදනය අනුව කැප්පෙට්‌ටිපොල දිසාවටත් මඩුගල්ලේ දිසාවටත් 1818 නොවැම්බර් 26 වැනි දින උදේ 8.00 ට බෝගම්බර වැව අසල වධකාගාරයේදී මරණයට මුහුණ පෑ යුතුය යනුවෙන් දන්වන ලදී.
1818 නොවැම්බර් 26 වැනි දින පාන්දර කැප්පෙට්‌ටිපොල හා මඩුගල්ලේ දිසාවටත් ඔවුන්ගේ ඉල්ලීම පරිදි දළ¹ මාළිගාවට ගොස්‌ වැඳ පුදා එහි සිටි ස්‌වාමීන් වහන්සේලාගෙන් සුළු අනුශාසනාවක්‌ද අසා සිටියහ. බොහෝ වේලාවක්‌ දණ ගසාගෙන සිටි ඔහු නැගී සිට අසල සිටි සෝයරස්‌ මහතා දෙසට හැරී "මහත්මයාණෙනි මවිසින් මේ කරන ලද අවසාන පුන්‍යකර්මයේ පින් ඔබටද අනුමෝදන් කරවන්නෙමි" කියා සිටියේය. ඉන්පසු තමාගේ ඉන වටේ දවටාගෙන තිබූ වස්‌ත්‍රය වුණා මෙය කිළිටි වී ඇතත් මා ළඟ ඇති එකම වස්‌තුව මෙය බැවින් පින් අඩු නොවේවායි කියා පූජා කොට අවසාන වූ පසු සෝයරස්‌ මහතාට හිස ගසා දමන ස්‌ථානයට පැමිණෙන ලෙස ඉල්ලා සිටිමුත් ඒ මහතා ඉල්ලීම ප්රතික්ෂේප කළේය.
වධක ස්‌ථානයට කැඳවාගෙන ආ පසු කැප්පෙට්‌ටිපොල නිලමේතුමන් පැන්බඳුනක්‌ ඉල්ලාගෙන අතපය මුහුණ කට දෝවනය කොට කොණ්‌ඩය උඩට පීරා බැඳගෙන කිසිම තැති ගැන්මක්‌ හෝ බියක්‌ නොමැතිව වධකයා දෙසට හැරී "දැන් මම මරණයට සූදානම්"යෑයි කියා සිටියේය. "ඉතිපිසෝ භගවා අරහං" කියත්ම වැදුණු කඩු පහරින් ගෙල සිඳී ගියේය.
කැප්පෙට්‌ටිපොල නිලමෙතුමා තම මරණයට අභීතව මුහුණ දුන් අයුරු, තම ඇසින් දුටු වෛද්‍ය හෙන්රි මාරිෂල් මහතා "මොහු කැරැල්ලෙන් ජයග්‍රහණය කළේ නම් රාජද්‍රොaහියකු ලෙස හිස ගසා දමනු වෙනුවට දේශප්‍රේමියකු ලෙස ගෞරවයට පාත්‍ර වනු නියත යෑයි කියා සිටියේය.
වෛද්‍ය හෙන්රි මාර්ෂල් විසින් කැප්පෙට්‌ටිපොල මහ නිලමගේ හිස්‌ කබල එංගලන්තයේ එඩිම්බරෝ නගරයේ පිහිටි කපාල විද්‍යා සංගමයේ කෞතුකාගාරය වෙත යවන ලදී. එහිදී මෙම හිස්‌ කබල විද්‍යාඥයන්ගේ විශේෂ පරීක්ෂණයට භාජනය කරන ලදුව මෙම හිස්‌කබල හිමි තැනැත්තා ලෝකයේ අතිශයින් විරල ගණයේ වීරයෙකු බව වෛද්‍ය හීල් මහතා විසින් අනාවරණය කරන ලදී.
1948 පෙබරවාරි 04 දින ශ්‍රී ලංකාව ට නිදහස ලැබීමෙන් පසු ආපසු මෙම හිස්‌ කබල ලංකාවට භාර දෙන ලදී. නමුත් 1954 නොවැම්බර් 26 වැනි දින මහනුවර මහමළුවේ විශේෂ ස්‌මාරකයක්‌ යට තැන්පත් කරන ලදී. එදා සිට අද දක්‌වාම එම හිස්‌කබල එම ස්‌මාරකය තුළ නිරුපද්‍රිතව ඇතැයි විශ්වාසයක්‌ ඇති බැවින් එය පිටතට ගෙන මහනුවර ජාතික කෞතුකාගාරයේ තැන්පත්කර මහජනතාවට නැරඹීමට ඉඩ සැලැස්‌විය යුතුව ඇත. වසර ගණනාවක්‌ තිස්‌සේම විවිධ ආයතන හා සංවිධාන වලින් මෙම ඉල්ලීම කර ඇතත් අදාල බලධාරීන්ගේ නිසි අවධානයක්‌ ඊට යොමු වී නොමැති බව පෙනේ.
උපුටා ගැනුම - http://www.divaina.com/2010/12/01/badada01.html
බී. හේමසිරි කුරේ
එනම් ක්‍රි.ව. 1818 ක්‌වූ නොවැම්බර් මස 26 වැනි දින ලක්‌දිව කන්ද උඩරට බෝගම්බර නම්වූ ස්‌ථානයේ දී රාජද්‍රෝහියකු වශයෙන් හංවඩු ගසන ලද කැප්පෙටිපොළ රාජපක්ෂ වික්‍රමසේකර බණ්‌ඩාරනායක නොහොත් කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ නම්වූ අභීත සිංහලයෙක්‌ වධකයා ඉදිරියේ තම බෙල්ල දංගෙඩිය මත තබන අවස්‌ථාවේදී මාරයාට අභියෝග කොට වරක්‌ මරු පරදවා දෙවැනුව මරණයට පත්විය.
එක්‌ කඩු පහරකින් බෙල්ල ගසා දැමීමට වධකයාට නොහැකිවූ කල්හි උණු ලේ ධාරාවක්‌ පපු පෙදෙසින් රූරා වැටෙන විට මෙම වීරයා වධකයා දෙසට තම දෙනෙත් හෙළා "බල බෙල්ලේ මෙතැනට ගසවයි" කියා තම දඹරැඟිල්ල දිගු කොට කඩු පහර එල්ල කළ යුතු නියම ස්‌ථානය පෙන්විය.
"අන්‍ය ජාතියකට යටත්ව, නිවටව, නියාලුව, ජීවත්වීමට වඩා ජාතික නිදහස උදෙසා ඔවුන් සමග යුද වැද අන්තිමේදී නොවහල් මිනිසෙකු වශයෙන් කඩුවට ගෙල දී ජාතිය වෙනුවෙන් තම ජීවිතය පූජා කරන්නට ලැබීම මට මහත් සතුටකි".
වර්ෂ 1818 පෙබරවාරි 21 වැනිදා වන විට කන්ද උඩරට පුරාම "මාර්ෂල් ලෝ" නම් වූ යුද්ධ නීතිය පනවනු ලැබීය, මෙතැන් පටන් ඉංග්‍රීසි භටයෝ ඉතා සාහසික අයුරින් කන්ද උඩරට ගම් නියම්ගම් ගිනි තබන්නටත්, වස්‌තුව කොල්ලකන්නටත්, මිනිසුන් ඝාතනය කරන්නටත්, ස්‌ත්‍රීන් දූෂණය කරන්නටත් පටන් ගත්හ. මෙයින් මහත් බියට පත්වූ ගම්මු තම පවුල් පිටින්ම කැලෑ වැදුණාහ.
එනමුත් තවදුරටත් සිංහලයෝ තම ජීවිත පරිත්‍යාගයෙන් යුතුව පරසතුරාගෙන් රට දැය මුදාගනු වස්‌ කැරලි ගසන්නට වූහ. කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේගේ අදහස වූයේ සබරගමුව, ඌව වෙල්ලස්‌ස, බිම්තැන්න, මාතලේ, සත්කෝරළය, සතර කෝරළය, තුන් කෝරළය ද වටා කැරලිකරුවන් මෙහෙයවා මහනුවර මුළුමනින්ම වට කිරීමය.
මේ වනවිට හෙතෙම ඌව වෙල්ලස්‌ස, බින්තැන්න, මාතලේ හා සත් කෝරළයට ද ඉතා සාර්ථක ලෙස කැරලිකරුවන් මෙහෙයවා සතර කෝරළය දෙසට ළඟා වෙමින් සිටියේය. ඔහුට තව ඉතිරිවී තිබුණේ සතර කෝරළය පසු කොට තුන් කෝරළයට වට කිරීම පමණි. මෙමගින් ඉංගී්‍රසීන් මහත් වූ අපහසුතාවට මුහුණපා සිටි නමුත් මොල්ලිගොඩ අදිකාරම්ගේ කාරුණික අනුග්‍රහය නිසා එකී අපහසුතාවන් බොහෝ දුරට මැඩපවත්වා ගත හැකි විය.
කැරැල්ල ජයග්‍රහණය තෙක්‌ම ජාතිවාත්සල්‍යයෙන් හා නොපසුබට ධෛර්යයෙන් යුක්තව කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ ප්‍රමුඛ සිංහලයෝ ක්‍රියාකරමින් සිටියහ.
කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ ප්‍රමුඛ නායකයන් අත්අඩංගුවට පත්වීම
කැරැල්ලට නායකත්වය දුන් කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ ප්‍රමුඛ රදල නායකයන් කෙසේ හෝ අල්ලා ගැනීම ඉංග්‍රීසින්ගේ මූලික අරමුණවූ නමුත් එය ඔවුනට අසීරු කරුණක්‌ විය. එහෙත් ඔවුන්ගේ ඒ අප්‍රතිහත උත්සාහය වර්ෂ 1818 ඔක්‌තෝබර් මස 28 වැනිදා සාර්ථක විය.
වර්ෂ 1818 ඔක්‌තෝබර් මස 28 වැනිදා අලුයම 4.00 ට පමණ ලෙප්ටිනන්ට්‌ ඔනිල් විසින් මෙහෙයවන ලද 30 දෙනකුගෙන් යුක්‌ත ඉංගී්‍රසි භට කණ්‌ඩායමක්‌ පුලියන්කුලමේ සිට නුවර කලාවියේ පරවනගම බලා පිටත් විය. මෙදින අයහපත් කාලගුණයෙන් යුතු වැසි සහිත දිනයක්‌ විය.
එදින මොවුන් පරවනගමහිදී වලව්වක්‌ පරීක්‍ෂා කිරීමට ගිය අවස්‌ථාවකදී එහි ඇතුළත සිටියකු විසින් ඔවුනට වෙඩි තබා ඇතත් එය අසාර්ථක වී ඇත. වහාම ක්‍රියාත්මක ඔනිල් වලව්වට ඇතුළුවත්ම මම තමයි කැප්පෙටිපොළ යෑයි හඬනඟා කියා කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ අත්අඩංගුවට පත් විය.
මෙම මෙහෙයුම ඉංගී්‍රසීන්ට සාර්ථක කර ගැනීමට හැකි වූයේ මරක්‌කල වෙළෙන්දෙකුගෙන් ලද ඔත්තුවක්‌ නිසාය.
කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ මරණ දණ්‌ඩනයට කැප කළ දින (වර්ෂ 1818 නොවැම්බර් මස 13 වැනිදා) සිට දින 13 ක්‌ හෙතෙම සිර අඩස්‌සියේ පසු වූයේය. එහිදී කිලිටි වූ රළු ඇඳුමක්‌ ඇද සිටි ඔහු තමා පෙරදී නම් මෙවන් කිලිටි වූ රළු ඇඳුමක්‌ ඇඳ නැතැයි කියා ඔහුව දකින්නට පැමිණි වෛද්‍ය හෙන්රි මාර්ෂල් මහතාට කීය.
කැරැල්ල පිළිබඳ ඉංග්‍රීසීන් සමග කතා කිරීමට ඔහු කිසි විටෙකත් මැලි නොවීය. ස්‌වකීය ජන්ම භූමියේ නිදහස උදෙසා ඉංග්‍රීසීන්ට විරුද්ධව සටන් කිරීම හෝ සටනට රටවැසියන් පොළඹවා ගැනීම වරදක්‌ බව ඔහු නොපිළිගත්තේය.
වර්ෂ 1818 නොවැම්බර් 26 වැනිදා කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ සහ මඩුගල්ලේ නිළමේද ඔවුන්ගේ ඉල්ලීම පරිදි විශේෂ ආරක්ෂාව යටතේ දළදා මාළිගාවට කැඳවාගෙන යන ලදී. එහිදී ඔවුහු දළදා සමිඳු වැඳ පුදාගෙන පින් අනුමෝදන් කරවා ගත්හ. ඉනික්‌බිතිවැ කැප්පෙටිපොළ නිළමේ සෝවර්ස්‌ මහතා දෙසට හැරී මා කළා වූ මෙම පුණ්‍යකර්මය ඔබට ද අනුමෝදන් කරවමි යෑයි කියා උපශාන්තව කීවේය. ඉක්‌බිතිව තමා සතුව තිබූ එකම වස්‌තුව වූ උඩුකය වැසෙන සේ දමා ගෙන සිටි සළුව උණා දමා එය දළදා සමිඳුට පූජා කළේය.
ඊළඟට ඔවුන් දඬුවම ක්‍රියාත්මක කරවනු වස්‌ බෝගම්බර වැව සමීපයට රැගෙන යන ලදී. මෙලෙස යන විට කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ ශාන්ත විලසින් එඩිතරව ගමන් කළ නමුදු මඩුගල්ලේ දිසාව අධෛර්යට පත්ව ආරක්‍ෂක භටයෝ දෙදෙනකුගේ ආධාරය ඇතිව ගමන් ගත්තේය. තම මිත්‍රයා දුර්වලව සිටින බව දුටු කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ පිටුපස හැරී "මඩුගල්ලේ මෝඩයකු වන්න එපා" යෑයි කීවේය.
හිස ගසා දැමීම
හිස ගසා දැමීමට පෙර මුහුණ අත්පා ධෝවනය කරගත් කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ තම කෙස්‌ වැටිය මුදුන් කොට තබා බැඳ ගත්තේය. ඉක්‌බිතිව තම ඉනෙහි සඟවාගෙන සිටි ගාථා පොත (මෙය ධම්ම පද පුස්‌තකයයි) එහි ගාථා කීපයක්‌ කියවා එම ගාථා පොත තම මිත්‍ර සෝවරස්‌ මහතාට අවසාන පරිත්‍යාගය ලෙස දෙන්න යෑයි කියා නිලධාරියකුට භාර කළේය. ඉක්‌බිතිවැ අසල වූ තණපිඩැල්ල මත හිඳගත් හෙතෙම තම ඇඟිලිවලින් පඳුරක්‌ දැඩි සේ අල්ලාගෙන යළිඳු ගාථාවක්‌ කියන්නට පටන් ගත්තේය. "නමෝතස්‌ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්‌ස..."
ඊළඟ නිමේශයේදී කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ ගහලයා දෙසට හැරී "හා දැන් මම සූදානම් එක පහරින් මගේ හිස ගසා දමනු" යෑයි කියා කීවේය. මේ තරම් නිර්භීත වූ පුද්ගලයකුගේ හිස ගසා දැමීමට ගහලයාට අත පවා එසවීම දුෂ්කර කාර්යයක්‌ විය. ඒ කෙසේ නමුදු ගහලයා ගැසූ කඩු පහරින් බෙල්ල එක්‌වරම සිඳ නොගියද උණුසුම් රුධිර දහරාවන් පපු පෙදෙසින් පහළට බිංදු ලෙසින් රූරා වැටිණි. මෙම අභීත සෙන්පතියා යළිඳු නැඟී සිටිමින් බෙල්ලේ මෙතැනට ගසවා කියා තම දබරැඟිල්ල දිගුකොට කඩු පහර එල්ල කළ යුතු නියම ස්‌ථානය පෙන්වීය.
කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ තම මරණයට අභීතව මුහුණදුන් අයුරු තම දෑසින් දුටු වෛද්‍ය හෙන්රි මාර්ෂල් මහතා මොහු කැරැල්ලෙන් ජයග්‍රහණය කළේ නම් රාජද්‍රෝහියකු ලෙස හිස ගසා දමනු වෙනුවට එකල දේශප්‍රේමියකු ලෙස ගෞරවයට පාත්‍ර වනු නියත යෑයි කියා කීවේය.
වෛද්‍ය හෙන්රි මාර්ෂල් මහතා විසින් කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේගේ හිස්‌ කබල එඩින්බරෝ නගරයේ පිහිටි කපාල විද්‍යා සංගමයේ කෞතුකාගාරය වෙත යවන ලදී. එහිදී මෙම හිස්‌ කබල විද්‍යාඥයන්ගේ විශේෂ පරීක්ෂණයට භාජන කරන ලදුව මෙම හිස්‌ කබල හිමි තැනැත්තා ලෝකයේ අතිශයින් විරළ ගණයේ වීරයකු බව වෛද්‍ය හීල් මහතා අනාවරණය කරන ලදී.
ඇඳි පට සළුව සෝදා දළදා හිමිට
පුදකොට නමැද යොදවා සිත බණ පොතට
මරණෙට මුහුණ පෑ කැප්පෙටිපොළ නමට
ගරු කටයුතුයි මුළු රට එකතුව එකට
කුමන්ත්‍රණකාරී කාල පරිච්ඡේදය
ඉංග්‍රීසින් මුහුදුබඩ ප්‍රදේශවල තම බලය පිහිටුවා ගනිමින් සිටියදී උඩරට රාජ්‍යයේ දේශපාලන වාතාවරණය ව්‍යාකූල වෙමින් පැවතුණි. වර්ෂ 1766 ගිවිසුමෙන් ලන්දේසීන්ට ලංකාව වටා මුළු මුහුදු වෙරළම අයත්වීම හේතු කොටගෙන උඩරට රාජධානියට වටිනා භූමි ප්‍රදේශයක්‌ අහිමි වූ අතර විදේශීය වෙළෙඳ කටයුතුවලට බාධා එල්ලවීම නිසා ආර්ථික වශයෙන් ද හානි පැමිනුණි.
වර්ෂ 1796 වන විටද උඩරට රාජධානියේ එම තත්ත්වය වෙනසක්‌ සිදුවී තිබුණේ නැත. රාජාධිරාජසිංහ රජුට පුතෙකු නොසිටි බැවින් සිහසුනට නීත්‍යනුකූල උරුමකරුවෙකු නොවීය. ඒ වන විට රාජ සභාවේ ප්‍රධානීන් අතර මතභේද පැවති නිසා අනුප්‍රාප්තිකයකු පත්කිරීම පිළිබඳ ප්‍රශ්න උග්‍ර විය. තමාට බලය අල්ලා ගැනීමේ එකම බලාපොරොත්තුවෙන් රජකමට උරුමකම් කියූ උදවිය ඉවතලා ශ්‍රී රාජාධිරාජසිංහ රජතුමා (ක්‍රි.ව. 1780-1798) ගේ ඇවෑමෙන් කන්නසාමි නම්වූ නායක්‌කාර වංශික තරුණයකුට, පිළිමතලව්වේ මහ අධිකාරම් විසින් උඩරට රාජ්‍යත්වය පැවරීය.
ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ (ක්‍රි.ව. 17 98-1815) නමින් රාජ්‍යත්වයට පැමිණි හෙතෙම පසු කලෙක පිළිමතලව්වේ මහ අදිකාරම්ගේ රාජද්‍රෝහී ක්‍රියාවන් දැන හේ මරාදැමීය. පිළිමතලව්වේ මහ අධිකාරම්ගේ මරණයෙන් ඉක්‌බිතිවැ ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජතුමාගේ මහ අධිකාරම් ධුරයට පත්වූයේ ඇහැලේපොළ නිලමේය. ඔහුද වැඩිකල් නොගොස්‌ම පිළිමතලව්වේ මහ අධිකරම් ගිය මාර්ගයේ ගියේය. රජතුමා නෙරපා දමා, රාජ්‍යත්වය කෙසේ හෝ ලබා ගන්නට වෙර දැරූ හෙතෙම අවසානයේ දී ඉංග්‍රීසින් හා එක්‌ව ඔවුන්ගේ සහයෝගයෙන් යුතුව උඩරට රාජ්‍යත්වයට පැමිණීමේ අරමුණෙන් ක්‍රියා කළේය.
මෙයින් මහත් සේ කිපුණු ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජතුමා ඇහැලේපොළ මහ අධිකාරම්ගෙන් පලිගැනීම පිණිස ඔහුගේ බිරිඳ වූ ඇහැලේපොල කුමාරිහාමිත්, දරුවන් සිව් දෙනාත් අමානුෂික ලෙස මරා දැමීමත්, පුස්‌සැල්ලේ දිසාවත්, කරතොට කුඩා උන්නාන්සේත් මරාදැමීමත් යනාදී අමානුෂික ක්‍රියා නිසා ප්‍රකෝපකාරී වූ උඩරට වැසියෝ රජතුමාගේ අධර්මිෂ්ට පාලනයට විරුද්ධව තැනින් තැන කැරැලි ගසන්නට වූහ.
මෙම අවස්‌ථාවෙන් ප්‍රයෝජනය ගත් ඉංග්‍රීසින් සිංහල අධිකාරම්වරුන් හා නිලමේවරුන්ගේ සහයෝගය ඇතිව වර්ෂ 1815 ක්‌වූ පෙබරවාරි 18 වැනිදා මැද මහනුවර උඩුපිටියේ අප්පුරාම ආරච්චිලාගේ නිවසේදී ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජතුමා සිර භාරයට ගන්නා ලදී. මෙගින් පුරා අවුරුදු දෙදහස්‌ තුන්සිය පනස්‌අටක්‌ අවිäන්නව පැවති ලක්‌දිව රාජ වංශය නිමාවට පත්විය.
උඩරට ගිවිසුම අත්සන් කිරීම වර්ෂ 1815 ක්‌වූ මාර්තු මස 2 වැනිදා මහනුවර මඟුල් මඩුවේදී උඩරට ගිවිසුම ප්‍රකාශයට පත් කෙරුණි. මෙම ගිවිසුමට ඉංග්‍රීසින් වෙනුවෙන් සර් රොබට්‌ බ්‍රවුන්රිග් ආණ්‌ඩුකාරතුමා අත්සන් කළ අතර සිංහලයන් වෙනුවෙන් ඇහැලේපොළ, මොල්ලිගොඩ (පළමුවැනි අධිකාරම් හා හත්කෝරළේ දිසාව), පිළිමතලව්වේ (දෙවැනි අධිකාරම් හා සබරගමුවේ දිසාව), පිළිමතලව්වේ (සතර කෝරළේ දිසාව), මොණරවිල (ඌව දිසාව), රත්වත්තේ (මාතලේ දිසාව), මොල්ලිගොඩ (තුන්කෝරළේ දිසාව), දූල්ලෑව වලපනේ දිසාව), මිල්ලව (වෙල්ලස්‌සේ හා බිම්තැන්නේ දිසාව), ගලගම (තමන්කඩුවෙ දිසාව), ගලගොඩ (නුවර කලාවියේ දිසාව) යනාදී රදල නායකයෝ අත්සන් තැබූහ.
මෙතැන් පටන් කැප්පෙටිපොළ ඌව දිසාපති පදවියට පත්ව තම පසමිතුරු මොල්ලිගොඩ නිලමේට පළමු අධිකාරම් ධුරය ලැබුණු බැවින් ඇහැලේපොල ඊට පහත්වූ තැනෙක සිටින්නට අකමැත්ත නිසාම තමාට පදවියක්‌ අවශ්‍ය නැතැයි කීය. හෙතෙම මෙම කාරණාව සෙසු නිලමේවරුන්ට හැඟවූයේ ඉක්‌බිතිවැ තමා රාජ්‍යත්වය බලාපොරොත්තු වන බැවින් අන් කිසිදු නිලයක්‌ නොගන්නා බවෙකි.
කරුණු කාරණා එසේ බැවින් හෙතෙම ඉංග්‍රීසි ආධිපත්‍යයට යටත්ව රජකු වශයෙන් කන්ද උඩර රාජ්‍යත්වය ඉල්ලා සිටියේය. එනමුත් ඉංග්‍රීසි ආණ්‌ඩුකාරවරයා එය තරයේම ප්රතික්ෂේප කළේය. ඉක්‌බිතිව හේ ජෝර්ඡ් මහ රජතුමා මුණගැසීමට එංගලන්තය බලා යැමට අවසර ඉල්ලා සිටියේය. එයද ප්රතික්ෂේප විය.
ඌව දිසාව පදවියට තේරී පත්වීම ඌව දිසාව වශයෙන් තේරීපත්ව ගිය කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේට කෙටි කලකින්ම ඉංග්‍රීසි ආධිපත්‍යය යටතේ සේවය කිරීම මහත් වූ පිළිකුලක්‌ වන්නට වූවේය. මේ වන විට ඇහැලේපොල රාජ්‍යත්වයට පත්වන බවක්‌ද පෙනෙන්නට නොතිබිණි. මෙසේ කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ තුළ දිනෙන් දින වර්ධනය වෙමින් තිබුණු පිළිකුල් බව තීව්‍ර කිරීමට බදුල්ලේ ඒජන්තවරයාගේ ක්‍රියා කලාපය මහත් සේ දායක විය.
මෙහි ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙස ඌව දිසාව භාර කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේත්, බදුල්ලේ ඒජන්තවරයාත් අතර නිරතුරුවම මතභේද හටගන්නා වාතාවරණයක්‌ නිර්මාණය වන්නට විය. අසාධාරණයට අයුක්‌තියට කිසි විටෙකත් තම හිස පහත් නොකළ කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ බදුල්ල ඒජන්තවරයාට නුවමනා ගරු සම්මාන දැක්‌වූ තම දිසාවේ මුලාදෑනිවරුන්ට දඬුවම් පැමිණ විය.
එනමුත් මෙම ක්‍රියාව ඉංග්‍රිසි ආණ්ඩුව දුටුවේ ඌව දිසාව තම බලතල අයුතු ලෙස ක්‍රියාත්මක කරනවා යනුවෙනි.
අසහනකාරී වාතාවරණය
පුරා අවුරුදු දෙදහස්‌ තුන්සිය පනස්‌ අටක්‌ තමන් භුක්‌ති විඳි ඒ නිදහස අහෝසිව යැමෙන් උඩරැටියෝ මහත් වූ අසතුටටත්, අසහනයටත් පත්ව සිටියහ. මුලින්ම අසතුටට පත්වූයේ රදලයන් හා පැවිද්දන්ය. ඉක්‌බිතිව එය මුළු මහත් සිංහලයන් දක්‌වාම ව්‍යාප්ත විය.
මේ වන විට ඇහැලේපොළ මහ නිලමේ විසින් ඇති කරන ලද බලාපොරොත්තු කෙරෙහි මහත් වූ විශ්වාසය තබා සිටි රදලවරු ඉංග්‍රීසින්ගෙන් එය ඉටු නොවූ කල්හි මහත් වු අසහනයට පත්වූහ. එසේම රජවරුන්ගෙන් පුද පූජා ලැබූ භික්‌ෂුහු ඉංග්‍රීසින්ගෙන් එය ඉටු නොවූ කල්හි තවත් අසතුටට පත්වූහ.
මෙකල තම බලාපොරොත්තු බිඳ වැටී මහත් වූ අසහනයෙන් මහනුවර නතරව සිටි ඇහැලේපොල මහ නිලමේට සිංහල රාජ්‍යය ඉංග්‍රීසින්හට පවරාදීම තමා ඇතුළු සෙසු රදල නායකයන් ගත් ඉතා වැරැදි තීරණයක්‌ බවත් තමා උගුලකට අසුවී සිටින බවත් අවබෝධ වන්නට විය. රාජකාරි අවස්‌ථාවන්හිදී රදලවරුන්ට ගරු පුද ලැබුණද අන් අවස්‌ථාවලදී ඉංග්‍රීසි සොල්දාදුවන්ගෙන් පවා ඔවුනට ලැබුණේ නිගාවකි.
ලක්‌දිව සිංහල රාජ්‍යයේ අගනුවර සීමාව තුළ දෝලාවකින් ගමන් කළ හැකිව තිබුණේ රජතුමාට පමණි. එනමුත් උඩරට ඉංග්‍රීසින්ට අත්පත් වූ ඉක්‌බිතිවැ ඒ තහනම ඉවත් කරන ලදී. උඩරට රදලයෝ මෙමගින් මහනුවර පෞඪත්වයට බලවත් වූ හානියක්‌ සිදුවන බව කියා මෙය තහනම් කරන ලෙස ජෝන් ඩොයිලි (John Doyly) ගෙන් ඉල්ලා සිටින ලදී. මෙම ඉල්ලීම ප්රතික්ෂේප විය.
ඉක්‌බිතිව උඩරට, පහතරට එක්‌ කරන කඩවත් සියල්ල වසාදමන ලදී. මෙමගින් උඩරට වැසියන්ගේ ස්‌ථිර ආදායම් මාර්ග මුළුමනින්ම ඇන හිටිනි. කරුණු කාරණා එසේ බැවින් ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුව කෙරෙහි තම අප්‍රසාදය ක්‍රමයෙන් වර්ධනය වත්ම, වෙල්ලස්‌සේ පදිංචි මුස්‌ලිම් වෙළෙන්දන්ගේ ඉල්ලීම පරිදි ආණ්‌ඩුකාරවරයා විසින් ඔවුන්ගේ මුහන්දිරම් වශයෙන් හ-ජි මරික්‌කාර් නම්වූ තැනත්තෙකු පත් කළේය. එතෙක්‌ පැවති සම්ප්‍රදාය වූයෙන් එවන් වූ ධුරයන් සඳහා උඩරට රදලයන් පත්කිරීමයි.
මෙම සිද්ධියෙන් රදලවරු කුපිත වීම නිසා සිංහල - මුස්‌ලිම් භේදය මුළු වෙල්ලස්‌ස පුරාම ව්‍යාප්ත විය.
මහනුවර ප්‍රධාන ඒජන්ත වූ ජෝන් ඩොයිලි කැරැලිකරුවන්ගේ අදහස්‌ දැන ගනු වස්‌ අහැලේපොළ මහනිලමේට පැවරිය. දිගින් දිගටම කඩ වෙමින් තිබූ අභිමථාර්ථය මුදුන්පත් කර ගැනීමට කදිම අවස්‌ථාවක්‌ උදාවී අතැයි කියා සිතූ ඇහැලේපොළ මහ නිලමේ කෙසේ හෝ කැරැල්ල මැඬපවත්වා ආණ්‌ඩුකාරවරයාගේ සිත දිනා ගැනීමට මාර්ගයක්‌ සෙවීය.
හෙතෙම රහසේම කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ හමුවී කැරැල්ල මැඩ පැවැත්වීමට කළ හැකි දෙයක්‌ වහාම කරන ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. කැරැල්ල යම් අයුරකින් මැඩ පැවැත්වුවහොත් ඉංග්‍රීසින් සමග ගිවිසුමක්‌ මත තමාට උඩරට රජකම ලබාගෙන ඉක්‌බිතිව ඔවුන් හා සටන් කිරීමට හැකි බවක්‌ ඔහුට ඒත්තු ගැන්වීය.
මේ අයුරින් කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ කැමැති කරවා ගත් හෙතෙම ආණ්‌ඩුකාරවරයා හමුවී කැරැල්ල මැඩ පැවැත්වීමට නම් කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ වෙල්ලස්‌ස බලා පිටත් කර යෑවිය යුතු යෑයි තරයේම කියා සිටියේය. මෙහි ප්‍රතිඵල වශයෙන් වර්ෂ 1817 ඔක්‌තෝබර් මස 22 වැනිදා කැප්පෙටිපොළ මහා නිලමේ වෙල්ලස්‌ස බලා පිටත්කර යෑවීය.
ආණ්‌ඩුවේ මහ ගබඩාවෙන් තුවක්‌කු, කඩු, කිරිච්චි හා වෙන්ත අවි ආයුධ සහිත සිංහල හමුදාවක්‌ සමග කැරැල්ල මැඩ පැවැත්වීමට වෙල්ලස්‌ස බලා පිටත්ව ගිය කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේට වර්ෂ 1817 නොවැම්බර් මස 01 වැනිදා අළුපොතදී කැරැලිකරුවන් රාශියක්‌ හමු විය.
මොවුන් අතර බූටාවේරාළ, කිවුලේගෙදර මොහොට්‌ටාල, ඇපලෝගම මොහොට්‌ටාල යනාදී මුල් පෙළේ කැරැලි නායකයෝ වූහ. මෙම නායකයන් සමග දීර්ඝ ලෙස සාකච්ඡා කළ නමුත් ඔවුන්ගේ අදහස්‌ නොවෙනස්‌ විය.
මෙයින් අධෛර්යමත් නොවූ කැරැලි නායකයෝ තම මව්බිම පරදේශක්‌කාරයන් ගෙන් මුදාගනු වස්‌ සිහසුනට හිමිකම් ඇත්තෙකුට පක්‌ෂව ක්‍රියා කළ යුතු මැනැවැයි කියා වැඩිදුරටත් පෙන්වා දුන්හ. කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ තම තීරණය පිළිබඳ ගැඹුරින් කල්පනා කරන්නට පටන් ගත්තේ මෙතැන් සිටය.
රණශූරත්වය
රටපුරා ඇතිවී යන බරපතල කැරැල්ල මැඩ පැවැත්වීම අරමුණු කරගෙන, වර්ෂ 1817 ඔක්‌තෝබර් මස 22 වැනිදා කැප්පෙටිපොළ මහා නිලමේ වෙල්ලස්‌ස බලා ඉංග්‍රිසි ආණ්ඩුව විසින් පිටත්කර යැවිණ. ආණ්‌ඩුවේ මහ ගබඩාවෙන් තුවක්‌කු, කඩු, කිරිච්චි හා වෙන්ත අවි ආයුධ සහිත සිංහල හමුදාවක්‌ සමග කැරැල්ල මැඩ පැවැත්වීමට වෙල්ලස්‌ස බලා පිටත්ව ගිය කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේට වර්ෂ 1817 නොවැම්බර් මස 01 වැනිදා අළුපොතදී කැරැලිකරුවන් රාශියක්‌ හමු විය.
මොවුන් අතර බූටාවේරාළ, කිවුලේගෙදර මොහොට්‌ටාල, ඇපලෝගම මොහොට්‌ටාල යනාදී මුල් පෙළේ කැරැලි නායකයෝ වූහ. මෙම නායකයන් සමග දීර්ඝ ලෙස සාකච්ඡා කළ නමුත් ඔවුන්ගේ අදහස්‌ නොවෙනස්‌ විය. මෙයින් අධෛර්යමත් නොවූ කැරැලි නායකයෝ තම මව්බිම පරදේශක්‌කාරයන් ගෙන් මුදාගනු වස්‌ සිහසුනට හිමිකම් ඇත්තෙකුට පක්‌ෂව ක්‍රියා කළ යුතු මැනැවැයි කියා වැඩිදුරටත් පෙන්වා දුන්හ. කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ තම තීරණය පිළිබඳ ගැඹුරින් කල්පනා කරන්නට පටන් ගත්තේ මෙතැන් සිටය.
කැප්පෙටිපොළ මහනිලමේ කැරැලිකරුවන් හා එක්‌වීම
කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේගේ ලේ උණුවන්නට විය. තමා සටන් කරන්නේ තමාගේ සහෝදර වැසියන් සමග නොවේදැයි කියා තමන්ගෙන් ප්‍රශ්න කරන්නට වූ කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ වහල් බැම්මෙන් මිදීම පිණිස තමාගේ වැසියන් දිවි පරදුවට තබා කරනු ලබන මෙම සටනට තමාගෙන්ද ලැබිය යුත්තේ රුකුලක්‌ යෑයි පවසා, සිංහලයන් සමග ඉංග්‍රීසින්ට විරුද්ධව සටන් කොට රට දැය වෙනුවෙන් තමා දිවි පුදන්නට වුවද සූදානම් බවට එදා රැස්‌ව සිටි මහා සෙනඟ ඉදිරිපිට ප්‍රතිඥ දුන්නේය.
ඉක්‌බිතිව තමා ආණ්‌ඩුවේ මහ ගබඩාවෙන් රැගෙන පැමිණි අවි-ආයුධ ආපසු යෑවූ කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ ආණ්‌ඩුකාරවරයා වෙත පණිවිඩයක්‌ යෑවීය. එය මෙසේය. "තොපේ තුවක්‌කුවලින් තොපට වෙඩි තැබීම සිංහල අපට තරම් නොවේ. මේ තුවක්‌කු තොපේ ආණ්‌ඩුකාරයාට බාරදී ඌවේ දිසාව ඉංග්‍රීසින්ට එරෙහිව නැගී සිටින බව දන්වා සිටිව්"
මේ අතර කැරැල්ල ඉතා දරුණු අන්දමින් ව්‍යාප්ත වී යන්නට වූයේ කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ එහි නායකත්වය ගත් ඉක්‌බිතිවය. මෙහි ප්‍රතිඵලය වූයේ තුන් කෝරළය, උඩුනුවර, යටිනුවර ඇතුළුව කන්ද උඩරට සෑම පෙදෙසකම (සබරගමුවේ කොටසක්‌ හැරුණු විට) කැරැල්ල ඉතා දරුණු වීමයි. වර්ෂ 1818 ජනවාරි මස 01 වැනිදා මහනුවර මඟුල් මඩුවට එක්‌ රැස්‌වූ සර් රොබට්‌ බ්‍රවුන්රිග් ආණ්‌ඩුකාරවරයා ප්‍රමුඛ පිරිස (උඩරට රදලවරුන්ද ඇතුළුව) හදිසි සාකච්ඡාවක්‌ පවත්වා කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ ප්‍රමුඛ දහඅට දෙනකු රාජද්‍රෝහීන් ලෙසින් නම්කොට රාජාඥවක්‌ නිකුත් කරන ලදී. එම ද්‍රෝහීන් මෙසේය.
කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ, ගොඩගෙදර අධිකාරම්, කැටකෑල මොහොට්‌ටාල, කතරගම මහ බෙත්මේ රාළ, කතරගම කුඩා බෙත්මේරාළ, පලගල්ලේ මොහොට්‌ටාල, වටකැලේ මොහොට්‌ටාල, පොල්ගහගෙදර රෙහෙනෝ රාළ, පස්‌සරවත්තේ විධහු, කිවුලේගෙදර මොහොට්‌ටාල, යටිගම්මේ මොහොට්‌ටාල, උඩමැදුරේ වලව්වේ මොහොට්‌ටාල, කොහුකුඹුරේ රටේරාළ, කොහු කුඹුරේ වලව්වේ මොහොට්‌ටාල, බූටාවේ රාළ, මහ බදුල්ලේ ගම්මානේ රටේරාළ, බුලුපිටියේ මොහොට්‌ටාල, පල්ලේ මාලිගේ ගමැතිරාළ.
මෙම රාජ ආඥව මගින් මොවුන් සියලු දෙනා රාජද්‍රෝහීන් වශයෙන් නම් කෙරුණු අතර මොවුන්ගේ සියලුම චංචල නිශ්චල දේපළද රාජසන්තක කෙරුණි.
වර්ෂ 1818 පෙබරවාරි මාසය උදාවත්ම පිළිමතලව්වේ (කනිටු) නිලමේද මඩුගල්ලේ උඩගබඩා නිලමේ හා ඇල්ලේපොල නිලමේ කැරැලිකරුවන් සමග එකතු වූ අතර දුම්බර, හත්කෝරළය හා සබරගමුව (මුළුමණින්ම) යනාදී පළාත් ද ඉංග්‍රීසින්ට විරුද්ධව නැගී සිටියහ. ඇහැලේපොළ මහ නිලමේතුමා මෙම කැරැලිකරුවන් සමග සම්බන්ධ බවට කිසිදු පැහැදිලි සාක්‌ෂියක්‌ සොයාගත නොහැකි බවද එතමා මහනුවරින් බැහැරකොට කොළඹ නිවාස අඩස්‌සියේ තැබීමට ඉංග්‍රීසීහු කටයුතු කළහ.
වර්ෂ 1818 පෙබරවාරි 21 වැනිදා වන විට කන්ද උඩරට පුරාම "මාර්ෂල් ලෝ" නම් වූ යුද්ධ නීතිය පනවනු ලැබීය, මෙතැන් පටන් ඉංගී්‍රසි භටයෝ ඉතා සාහසික අයුරින් කන්ද උඩරට ගම් නියම්ගම් ගිනි තබන්නටත්, වස්‌තුව කොල්ලකන්නටත්, මිනිසුන් ඝාතනය කරන්නටත්, ස්‌ත්‍රීන් දූෂණය කරන්නටත් පටන් ගත්හ. මෙයින් මහත් බියට පත්වූ ගම්මු තම පවුල් පිටින්ම කැලෑ වැදුණාහ.
එනමුත් තවදුරටත් සිංහලයෝ තම ජීවිත පරිත්‍යාගයෙන් යුතුව පරසතුරාගෙන් රට දැය මුදාගනු වස්‌ කැරලි ගසන්නට වූහ. කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේගේ අදහස වූයේ සබරගමුව, ඌව වෙල්ලස්‌ස, බිම්තැන්න, මාතලේ, සත්කෝරළය, සතර කෝරළය, තුන් කෝරළය ද වටා කැරලිකරුවන් මෙහෙයවා මහනුවර මුළුමනින්ම වට කිරීමය. මේ වනවිට හෙතෙම ඌව වෙල්ලස්‌ස, බින්තැන්න, මාතලේ හා සත් කෝරළයට ද ඉතා සාර්ථක ලෙස කැරලිකරුවන් මෙහෙයවා සතර කෝරළය දෙසට ළඟා වෙමින් සිටියේය.
ඔහුට තව ඉතිරිවී තිබුණේ සතර කෝරළය පසු කොට තුන් කෝරළයට වට කිරීම පමණි. මෙමගින් ඉංග්‍රීසීන් මහත් වූ අපහසුතාවට මුහුණපා සිටි නමුත් මොල්ලිගොඩ අදිකාරම්ගේ කාරුණික අනුග්‍රහය නිසා එකී අපහසුතාවන් බොහෝ දුරට මැඩපවත්වා ගත හැකි විය. කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ ප්‍රමුඛ සිංහලයෝ කැරැල්ල ජයග්‍රහණය තෙක්‌ම ජාතිවාත්සල්‍යයෙන් හා නොපසුබට ධෛර්යයෙන් ක්‍රියාකරමින් සිටියහ.
කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ ප්‍රමුඛ නායකයන් අත්අඩංගුවට පත්වීම
කැරැල්ලට නායකත්වය දුන් කැප්පෙටිපොළ මහ නිලමේ ප්‍රමුඛ රදල නායකයන් කෙසේ හෝ අල්ලා ගැනීම ඉංග්‍රීසින්ගේ මූලික අරමුණ වූ නමුත් එය ඔවුනට අසීරු කරුණක්‌ විය. එහෙත් ඔවුන්ගේ ඒ අප්‍රතිහත උත්සාහය වර්ෂ 1818 ඔක්‌තෝබර් මස 28 වැනිදා සාර්ථක විය.
වර්ෂ 1818 ඔක්‌තෝබර් මස 28 වැනිදා අලුයම 4.00 ට පමණ ලෙප්ටිනන්ට්‌ ඔනිල් විසින් මෙහෙයවන ලද 30 දෙනකුගෙන් යුක්‌ත ඉංග්‍රීසි භට කණ්‌ඩායමක්‌ පුලියන්කුලමේ සිට නුවර කලාවියේ පරවනගම බලා පිටත් විය. මෙදින අයහපත් කාලගුණයෙන් යුතු වැසි සහිත දිනයක්‌ විය. එදින මොවුන් පරවනගමහිදී වලව්වක්‌ පරීක්‍ෂා කිරීමට ගිය අවස්‌ථාවකදී එහි ඇතුළත සිටියකු විසින් ඔවුනට වෙඩි තබා ඇතත් එය අසාර්ථක වී ඇත.
වහාම ක්‍රියාත්මක ඔනිල් වලව්වට ඇතුළුවත්ම මම තමයි කැප්පෙටිපොළ යෑයි හඬනඟා කියා කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේ අත්අඩංගුවට පත් විය.
උපුටා ගැනුම - කෝට්ටේ සිංහලයාගේ මුහුණු පොතේ බිත්තියෙන්
_______________________________________________________________
වීර කැප්පෙටිපොළ විරුවාණෝ
ලක්‌දිව අවසන් සිංහල රජු වූ ශ්‍රී වීරපරාක්‍රම නරේන්ද්‍රසිංහ රජුගේ කාලය දක්‌වා දිවයන කැප්පෙටිපොළ පරපුරේ රාජපක්ෂ වික්‍රමසේකර මුදියන්සේ, උක්‌ත රජුගේ සළුවඩන නිලයට අමතරව ශ්‍රී දළදා මාළිගාවේ දියවඩන නිලමේවරයා ද විය.
ඒ අතර මොහුට මාතලේ හා සත්කෝරළය භාරව කටයුතු කිරීමට පැවැරුණු නිසා උපන් බිම වූ කැප්පෙටිපොළ ගම අතැර මොනරවිල ග්‍රාමයේ දිවිගෙවීමට සිදුවිය. එබැවින් එතැන් සිට මොනරවිල කැප්පෙටිපොළ නමින් ද හඳුන්වනු ලැබිණි.
රාජ්‍ය සේවයේ යෙදුණු මෙම කැප්පෙටිපොළ පරපුරේ ගොලහෙල නමින් ප්‍රකට ගොලහෙල නිලමේතුමාගේ එකම පුතණුවන් වූයේ මොනරවිල කැප්පෙටිපොළය. දියණිය වූයේ ඇහැලේපොළ කුමාරිහාමිය.
මොනරවිල කැප්පෙටිපොළගේ පියා දළදා මාළිගාවේ උඩු මහලෙන් වැටී නොසිතූ ලෙස මිය යැමෙන් පසු එම තනතුරට සිය පුතණුවන් වන කැප්පෙටිපොළ පත් වී ඇත. දෙල්වල එතනහාමි මොහුගේ බිරිඳය.
මේ වන විට රට පාලනය කරමින් සිටියේ වඩුග පරපුරට කැප්පෙටිපොළ නිලමේතුමාගේ කිසිදු ප්‍රසාදයක්‌ නොවූ හෙයින් තම මස්‌සිනා වූ ඇහැලේපොළ අදිකාරම් සමග එක්‌ව උඩරට රාජ්‍ය සුදු ජාතිකයන්ට ලබාදීමට අකැමැත්තෙන් වුවද එකඟ විය.
එසේ කළේ වඩුගයින් විසින් තම සහෝදරිය වූ ඇහැලේපොළ කුමාරිහාමිගේ දරුවා වංගෙඩියක දා කෙටීම නිසාය. ඉංගී්‍රසීන්ට සහාය දී වඩුගයින් පලවාහැර පසුව නිදහස්‌ රාජ්‍යයක්‌ බිහිකිරීමේ උදාර අරමුණ මොවුන් සතු විය.
මේ අවස්‌ථාව ගැන ඉතා විමසිල්ලෙන් බලා සිටි කන්ද උඩරට සිංහල ජනතාව ඒ සඳහා පෙරමුණ ගන්නා විරුවකු සොයමින් සුසුම් හෙළුවේ එවැන්නකු ඉදිරිපත් වුවහොත් තම දිවියෙන් පවා ඔහුට සහාය දී උපන් බිමේ අයිතිය තහවුරු කරගන්නටය.
පසුව පෙළගැසුණු කන්ද උඩරට ජනතාව සුදු ජාතිකයන්ට එරෙහිව නිදහස්‌ සටන ඌව වෙල්ලස්‌සෙන් ඇරඹූහ. කොහුකුඹුරේ රටේරාල, කිවුලේගෙදර මොහොට්‌ටාල, මඩුගල්ලේ දිසාව, පිළිමතලාවේ අදිකාරම් එක්‌ව මෙහෙයවන ලද මේ සටන මැඬපැවැත්වීම ඉංගී්‍රසි ආණ්‌ඩුකාරවරයාගේ එකම අභිලාෂය විය. රොබට්‌ බ්‍රවුන්රිග් ඒ සඳහා හඡ්ජි මරක්‌කලගේ නම් හේවායකු හා ඌවේ දිසාපති තනතුරේ සිටි විල්සන් නමැත්තකු යෙදවුවද සිංහල බලපිරිසේ සිටි විරුවන් ඉදිරියේ ඔවුන් ලද අන්ත පරාජය නිසා ඉංගී්‍රසි පාලකයෝ මහත් භීතියට හා කෝපයට පත්වූහ.
කළ යුතු වෙනත් කිසිවක්‌ නොවූයෙන් බ්‍රවුන්රිග් ආණ්‌ඩුකාරවරයාගේ මීළඟ පියවර වූයේ මොනරවිල කැප්පෙටිපොළගේ නායකත්වයෙන් යුත් සේනාවක්‌ යවා නිදහස්‌ සටනට උරදී සිටි සිංහල ජනතාව යටත් කර ගැනීමය.
එසේ යෑවූ මොනරවිල කැප්පෙටිපොළගේ නායකත්වයෙන් යුත් ඉංගී්‍රසි සේනාව ඉදිරියට පැමිණෙන විට සිංහල බලසෙනගේ ප්‍රධානියා වූ කොහුකුඹුරේ රටේරාලගේ ගෞරවනීය වූ ආයාචනයෙන් අප විරුවාගේ හදවත උණුවීම සිංහල ඉතිහාසයේ සංධිස්‌ථානයක්‌ වූවාට සැක නැත.
තමා සමග පැමිණි සුදු හමුදාවේ කිසිවකුට හානියක්‌ නොවන පරිදි තම තුවක්‌කු පතොරම් ද ඔවුන්ට දී හරවා යෑවූ කැප්පෙටිපොළ විරුවා කොහුකුඹුරේ රටේරාළ ඇතුළු පිරිසට එකතු වී සුද්දන්ට එරෙහි සටන් කළ සිංහල සේනාවේ පෙරමුණ ගත්තේය.
මෙසේ 1817 වසරේ මැද ඌව වෙල්ලස්‌සෙන් පටන්ගත් නිදහස්‌ අරගලය 1818 මුල වන විට හේවාහැට වලපනේ සත්කෝරලය ආදී ප්‍රදේශ කිහිපයක්‌ දක්‌වා ව්‍යාප්ත විය. කැප්පෙටිපොළ සිංහල හමුදාවට එක්‌වූ බව දැනගත් රොබට්‌ බ්‍රවුන්රිග් ආණ්‌ඩුකාරවරයා මේජර් මැක්‌ඩොනල් නම් සෙනෙවියා යොදවා සටනට එක්‌ව සිටින සියලුම සිංහලයන්ගේ දේපළ රාජසන්තක කර වගා බිම් පාළු කරවන ලදී.
ආණ්‌ඩුකාරවරයා ආඥවක්‌ නිකුත් කරමින් උඩරට නිදහස්‌ සටනට නායකත්වය දෙන කැප්පෙටිපොළ අල්ලා දුන් කෙනකුට හෝ නිවැරැදි තොරතුරක්‌ ලබාදුන් කෙනකුට වටිනා මුදල් ත්‍යාග පිරිනමන බවට ප්‍රකාශයක්‌ කළේය. මෙකල මෙන් එකලත් උදර පෝෂණය වෙනුවෙන් හඬ නඟන දීන පුද්ගලයන් සිටි බැවින් මුන්ගේ උදව්වෙන් නාරංගමුවේ සැඟව සිටි දෙල්වල එතනහාමිත් මවත් පළමුව අල්ලාගත් ඉංගී්‍රසි හමුදාවෝ දින දහයකට පසුව මාතලේ පවරගම වටකර කැප්පෙටිපොළ සමග පිළිමතලාවේ අදිකාරම් සිය ග්‍රහණයට ගත්හ.
ඉන් අනතුරුව ඉංගී්‍රසි ආණ්‌ඩුවට විරුද්ධව කැරලි ගැසීමේ චෝදනාව යටතේ කැප්පෙටිපොළට මරණ දඬුවම නියම විය.
එහෙයින් ක්‍රි.ව. 1818 නොවැම්බර් 26 දින පෙරවරු 8.00 ට සෙංකඩගල බෝගම්බර වධකාගාරයේදී කැප්පෙටිපොළ විරුවාගේ හිස ගසා දැමීමට නියම කරන ලදී. එදින උදැසන 8.00 ට දළදා වහන්සේට හා භික්‌ෂූන් වහන්සේලාට වැඳ නමස්‌කාර කළ වීර කැප්පෙටිපොළ 'ඊරිගම කංකානම' නමැති වධකයා අබියසට ගොස්‌ පවසා සිටියේ මා බුදුගුණ සිහිකරන විටදී එකම කඩුපහරින් මාගේ හිස කඳෙන් වෙන් කරන ලෙසයි.
එතුමා පැවැසූ පරිදි වධකයා එකම කඩු පහරින් වෙන් කළ වීර කැප්පෙටිපොළගේ හිස 'හෙන්රි මාෂල්' නම් වෛද්‍යවරයා මැදිහත්ව ස්‌කොට්‌ලන්තයට පවරන ලදුව එහිදී එය පර්යේෂණයට නතු කළ 'හිල්' නමැති විශේෂඥයකු පවසා ඇත්තේ කැප්පෙටිපොළගේ හිස්‌ කබල ලෝකයේ බිහිවූ දුලබ රණශූරයකුගේ යන්නය.
ජාතිය අවදි කරමින් මාතෘභූමිය රැකගැනීමට දිවි හිමියෙන් කටයුතු කළ කැප්පෙටිපොළ විරුවාණන් සිහි කරන අද වැනි දිනක මුළු මහත් ජාතියේම ගෞරවය ඔහුට හිමිවිය යුතුය.
උපුටා ගැනුම - http://www.divaina.com/2012/11/26/feature02.html
_______________________________________________________________
ජාතිකත්වය වෙනුවෙන් හිස දුන් වීරයා
1817 - 1818 ඌව වෙල්ලස්‌ස මහ කැරැල්ල යම් යම් හේතුමත අසාර්ථක වීම අපේ දේශයේ තීරණාත්මක කඩ ඉමකදී සිදු වූ එක්‌ අභාග්‍ය සම්පන්න සිදු වීමකි.
කැරැල්ල මෙහෙයවු කැප්පෙට්‌ටිපොල, මඩුගල්ල හා පිළිමතවලව්වේ දිසාව ඇතුළු 18 දෙනකු කැරළිකාරයන්, පෙරළිකාරයන් සහ බ්‍රිතාන්‍ය මහරජතුමාගේ සතුරන් හැටියට නම් කරමින් ඉංග්‍රිසි ආණ්‌ඩුකාර රොබට්‌ බ්‍රවුන්රිග් විසින් ආඥ පත්‍රයක්‌ නිකුත් කළේය. කැප්පෙට්‌ටිපොල මඩුගල්ලේ හා පිළිමතලාවේ දිසාවන්ගේ හිස්‌ වෙනුවෙන් ඔවුන් අල්ලාදෙන කෙනකුට පගෝදි 1000 බැගින් තෑගි දෙන බවටත්, කිවුලේ ගෙදර මොහොට්‌ටාල අල්ලා දෙන අයෙකුට පතාග 500 ක්‌ද, ඇල්ලේපොල අදිකාරම්තුමා අල්ලා දෙන කෙනෙකුට රික්‌ස්‌ ඩොලර් 1000 ක්‌ තෑගි කරන බවටත් මෙම ආඥ පත්‍රයේ සඳහන් විය.
කැරැල්ල අසාර්ථක වී ඇති නිසා මෙම 18 දෙනා පරවහගම ගම්මානයේ වෙත පසු බැස්‌සේය. කැප්පෙට්‌ටිපොල දිසාවට තිබු ඥති සම්බන්ධතාවයක්‌ මත මෙම ගම්මානය තෝරා ගෙන ඇත.
මෙම ගම්මානය එකල හඳුන්වා ඇත්තේ වඩිගමංගාව නමිනි. අතීතයේදී වඩිග පරපුරට අයත් රජවරු මෙම ප්‍රදේශය සමග විවිධ සම්බන්ධතා පැවැත්වු නිසා එකල මෙම ප්‍රදේශයට වඩිගමංගාව යෑයි කියනු ලැබූ බව පැරණි තොරතුරුවලින් හෙළිදරව් වේ.
අනුරාධපුර හා මාතලේ දිස්‌ත්‍රික්‌ක දෙක වෙන්වන කහගල්ල කඳු අසල මෙම වඩිගමංගාව පිහිටා තිබේ. පරවහගම නමින් හඳුන්වන මෙම ගම්මානය අනුරාධපුර දිස්‌ත්‍රික්‌කයේ පලාගල ප්‍රාදේශිය ලේකම් කොට්‌ඨාසයට අයත්වේ. කලාවැව සිට කිලෝ මීටර් දහයක්‌ පමණ ගියතැන මෙම පරවහගම ගම්මානය හමුවෙන අතර මෙහි ප්‍රධාන මාර්ගයේ සිට මීටර් 500 ක්‌ පමණ දුරින් වන ලැහැබින් වටවූ ප්‍රදේශයක කැප්පෙට්‌ටිපොලගේ පිළිරුවක්‌ තනා ඔහුව අත්අඩංගුවට ගත් ස්‌ථානය බවට සනාථ කර ඇත.
එම ග්‍රාමයේ කැප්පෙට්‌ටිපොල දිසාවගේ ඥති සහෝදරියකගේ වලව්වක්‌ තිබූ නිසා මෙම පිරිස පරවහගමට පසුබැස ඇත. එමෙන්ම මෙම විරුවන් ගමට පැමිණි දා සිට ගම්වාසීන් රැකවරණය ලබාදී ඇත. පාරවල් හරහා ගස්‌ කපා දමා, කාණු කපා වැටියොදා සියලු පැතිවලින් ආරක්‌ෂා කොට පාරවල් වසා දමා ඇත. පාරවල් වැසූ ගම යන අර්ථයෙන් මෙය පරවහගම වූ බව එම ගම්වැසියන්ගේ මතයයි.
මාසයක පමණ කාලයක්‌ මෙම ගමේ සිටින අතර කෑම බීම සපයා ඇත්තේ ඥති සහෝදරිය විසිනි. ගම්වාසීන් ආරක්ෂාව සපයා ඇත. දැනට වලව්වක්‌ තිබු බවට සාධක කිසිවක්‌ ෙනැමැතිවුවත් පැරණි අය පවසා තිබුණේ මෙහි වලව්වක්‌ පමණක්‌ නොව පිටස්‌තර අයට නැවතීමට හැකි මඩුවක්‌ද සාදා තිබූ බවය. මරක්‌කල වෙළෙන්ඳෙක්‌ මෙම මඩුවේ නැවතීම සඳහා එම දිනවල මෙම ගමට පැමිණ ඇත. ගම්වාසීන් විසින් ඔහුට පවසා එම දිනයේ තොවිලයක්‌ ඇති බැවින් නවාතැන් දිය නොහැකි බවය. පාරවල් හරස්‌කර තිබෙන ආකාරයෙනත්, නවාතැන් දීම ප්රතික්ෂේප කළ ආකාරයෙනුත්, ඔහුට කිසියම් සැකයක්‌ ඇති වී ඇත. රාත්‍රිය වනතුරු වන ලැහැබක සැඟවී සිටි ඔහු රාත්‍රියේදී වලව්ව ආසන්නයට පැමිණ කුමක්‌ද සිදුවන්නේ යන්න බලා සිට ඇත.
කැප්පෙට්‌ටිපොල ඇතුළු පිරිස වලව්වට එනු දුටු ඔහු මොවුන් ඇල්ලීම සඳහා ඉංග්‍රිසීන් විසින් සකස්‌කර ඇති ආඥ පත්‍රය සිහිවිය. මොවුන් අල්ලා දුනහොත් තෑගි ලබා ගැනීමට හැකිවේයෑයි සිතූ ඔහු එම රාත්‍රියේම සැතපුම් 16 ක්‌ පයින්ම මානාවේ කඳුවුරට ගොස්‌ ඔත්තුව දුන්නේය. ලෙප්ටිනන්ට්‌ විලියම් ඔනිල් ඇතුළු 30 දෙනෙකුගෙන් යුත් භට කණ්‌ඩායමක්‌ එකෙණෙහිම පරවහගම බලා පිටත්විය. ඔක්‌තෝම්බර් 28 වැනි දින අලුයම පැමිණි එම භට කණ්‌ඩායම වලව්ව වටලන ලදී. පිළිමතලව්වේ දිසාව ඔත්පලව යහනක වැතිර සිටියේය. මඩුගල්ලේ දිසාව, දේදුණුපිටියේ මොහොට්‌ටාල, වේගුරු ආරච්චි, උඩුගම මොහොට්‌ටාල, කෙම්පිටියේ මොහොට්‌ටාල, කුඩාගම මුහන්දිරම්, දුල්ලෑවේ මොහෙට්‌ටාල, අම්ගොල මොහොට්‌ටාල, ඉරවතුරේ මොහොට්‌ටාල, කුරුක්‌කුඹුරේ මොහොට්‌ටාල, හොරොම්බාවේ මොහොට්‌ටාල, බොරු වැවේ කෝරාල, මොරවැවේ මොහොට්‌ටාල, කුච්චලවින්නේ මොහොට්‌ටාල, මැදගම මොහොට්‌ටාල, හේවාපොල මොහොට්‌ටාල යන 16 දෙනා පලා ගියහ.
ඔවුන් සමග පැප්පෙට්‌ටිපොල පැනයැමට කොතෙකුත් ඉඩ ප්‍රස්‌ථාව තිබුණත් ඔත්පලව සිටි තම සගයාව දමා යැමට තරම් ඔහුගේ සිත ඉඩ දුන්නේ නැත. කැප්පෙට්‌ටිපොල දිසාව ඉදිරියට පැමිණ "මම තමයි කැප්පෙට්‌ටිපොල" යනුවෙන් අභීතව ඉදිරිපත් වී ඉංග්‍රිසී හමුදාවේ අත්අඩංගුවට පත්විය. රෝගාතුරව කවිච්චියක සැතපී සිටි පිළිමතලාවේ ද අත්අඩංගුවට ගන්නා ලදී. ඊට තෙදිනකට පසු පැනගිය මඩුගල්ලේ දිසාව ප්‍රමුඛ කැරලිකරුවන් පිරිස මාතලේදී අත්අඩංගුවට ගෙන ඇත.
තමා ලත් අනපේක්‌ෂිත ජයග්‍රහණයෙන් ලෙප්ටිනන්ට්‌ විලියම් ඔනිල් අමන්දානන්දයට පත්විය. ඔහු අප්‍රමාදව මේ කටයුත්ත පිළිබඳව වාර්තාවක්‌ සකස්‌කොට පරවහගම සේනාංකය භාරව සිටි කපිතාන් ප්‍රේෂර් වෙත යවන ලදී. කපිතාන් ප්‍රේෂර් ලෙප්ටිනන්ට්‌ ඔනිල්ගේ නිර්භීත ක්‍රියාව අගය කර මෙම සිරකරුවන් මහනුවරට ගෙන ඒ මේ අවසරය පතා සංදේශයක්‌ සත් කෝරළය භාරව සිටි අණදෙන නිලධාරී හුක්‌ වෙත යෑව්වේය. ඔහු විසින් විශේෂ සංදේශයක්‌ පිළියෙළ කර ආණ්‌ඩුකාර බ්‍රවුන්රිගේ වෙත වහාම යවන ලදී. එම සංදේශයේ සිංහල පරිවර්තනය මෙසේය.
1818 ඔක්‌තොම්බර් 30 වැනිදා
කුරුණෑගල
උතුමාණෙනි,
තියුණු බුද්ධියෙන් හා අභීත රණකාමීත්වයෙන් හෙබි ඒ අසමසම නිලධාරී ප්‍රේෂර්ටත් එසේම ඔහුගේ සංවිධානය යටතේ කටයුතු කළ නිලධාරී පිරිසටත්, යුක්තිය ඉටු කරලීමේ කිසිම දෙයක්‌ ගැන සිතීමට පවා මම අපොහොසත්ව සිටින්නෙමි. මේ සේනාංකයේ සියල්ලන් තුළම පැවැති ආත්ම ශක්‌තිය නිසාම බිහිසුණු කාලගුණ තත්ත්වය, වෙහෙස හා අනෙකුත් හැර හිරිහැර බාධාවක්‌ම පරාජය කොට වර්ණනා විෂයාත්‍රිකාන්ත වූ මා හැඟි ජයග්‍රහණයන් ඔව්හු අත්කොට ගත්හ. මේ විජයග්‍රහණය ඔබතුමාගේ ද අමන්දානන්දයට හේතුවනු නිසැකය. එසේම අප මහ රජතුමාණන්ටද එය විජයග්‍රහණයකි.
ඔවුන් වෙනුවෙන් මවිසින් යවන ලද ආහාරපාන පවා අයහපත් කාලගුණය හේතුකොට මගරැඳී ඇති බව පවසන්නේ ඉමහත් සිත් වේදනාවෙනි. සම්පූර්ණ විජයග්‍රහණය පිළිබඳ විස්‌තර අඩංගු ප්‍රේෂර්ගේ සංදේශයක්‌, ලෙප්ටිනන්ට්‌ ඔනිල්ගේ සංදේශයත්, ඔබ තුමන්ගේ සැළකිල්ලට භාජනය වනු පිණිස මේ සමග එවමි. ඔබතුමාගේ අණ ලැබෙනතුරු සිරකරුවන් මෙහි රඳවාගන්නෙමි.
ඔබතුමාගේ යටහත් සේවක, ඇල්. හුක්‌.
හතර කෝරළයේ අණදෙන නිලධාරී තැන
බ්‍රවුන්රිග් ආණ්‌ඩුකාරයා මේ ලිපිය ලැබීමෙන් පසු ප්‍රීතියෙන් ඔඳවැඩී ගියේය. ඔක්‌තොම්බර් 31 දින මුළු දිවයින පුරා සෑම කඳවුරකම ජය සමරන ප්‍රීති උත්සව දිනයක්‌ සේ සලකා විශේෂ නිවේදනයක්‌ නිකුත් කළේය. එසේම සිංහලේ විමුක්‌ති සටනේ ප්‍රබලතම බලකනු දෙකක්‌ වූ කැප්පෙට්‌ටිපොල හා පිළිමතලාව සිරභාරයට ගැනීම ගැන විශේෂ ගැසට්‌ නිවේදනයක්‌ද නිකුත් කළේය.
මහනුවරට ගෙනඑන ලද මෙම වීරයන් දෙදෙනා මහනුවර කඳවුරක සිරකරන ලද්දේය. නීතියානුකූල ලෙස පිහිටුවාගත් මහ රජාණන් වහන්සේගේ ආණ්ඩුව පෙරළීමේ අදහසින් යුද්ධ ඇති කිරීම ගැන කැප්පෙට්‌ටිපොලට විරුද්ධව නොවැම්බර් 13 වැනි දින යුද්ධාධිකරණය මගින් නඩු විසඳන ලදී. මෙම යුද්ධාධිකරණයේ සභාපති හැටියට ලෙප්ටිනන්ට්‌ කර්නල් කෙලී සහ නියෝජ්‍ය විනිශ්චයකාර අධිනීතීඥ ලෙස ඩබ්ලිව් එච්. ක්‌ලේදර් පත්කොට සිටියේය.
මොනරවිල කැප්පෙට්‌ටිපොල දිසාවතුමා හමුදා රැකවරණ සහිතව ඉංග්‍රීසීහු යුද්ධාධිකරණ ශාලාව වෙත කැඳවාගෙන ආහ. ඔහුට විරුද්ධව නගා තිබූ චෝදනා අධිකරණය ඉදිරියේ කියෑවීමෙන් පසු විභාගය ඇරඹිණි. චෝදනා 4 ක්‌ ඔහු වෙත ඉදිරිපත් කර තිබිණි.
01. රාජද්‍රොaහියකු ලෙස රාජාඥවක්‌ ප්‍රකාශයට පත් කරනු ලැබූ ඌවේ හිටපු දිසාව වූ කැප්පෙට්‌ටිපොල නොහොත් මොනරවිල මහනිලමේ නමැති යුෂ්මතා මහ රජ තුමාගේ නීත්‍යානුකූල ආණ්‌ඩුවට විරුද්ධය යුද වැදී සටන් කිරීම.
02. එසේම මහනුවර රජකමට උරුමකම් ඇතැයි ව්‍යාජ නාමයකින් ඉදිරිපත් කරන ලද ව්‍යාජ පුද්ගලයකු යටතේ පසුගිය අවුරුද්දේ දියබෙත්මේදී සිංහලේ පළමුවන අදිකාරම් හෙවත් මහ ඇමැති පදවිය භාරගෙන සිංහලේ පුරා රාජද්‍රොaහියකු ලෙස කටයුතු කිරීම.
03. එසේම පසුගිය ජූලි මාසයේදී කැරළිකාරයන් සමග හතර කෝරළයට වැදී එහි වූ රාජ්‍ය පාක්‍ෂික යටත් වැසියන් ලවා නීත්‍යානුකූල බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට විරුද්ධ කැරලි සංවිධානය කිරීම.
04. මෙලෙසින් රාජද්‍රොaහි ක්‍රියා පටන්ගත් යුෂ්මතා බ්‍රිතාන්‍ය මහරජතුමාට විරුද්ධව කුමන්ත්‍රණය කිරීම.
මෙහිදී දීර්ඝ නඩු විභාගයක්‌ නොපැවැත්වූ අතර කැප්පෙට්‌ටිපොල සියලු චෝදනාවලට වරදකරු බව යුද්ධාධිකරණය තීරණය කළේය. ආණ්‌ඩුකාරතුමන්ගේ මනාපය අනුව එතුමන් විසින් නියම කරන ලද ස්‌ථානයකදී මරණීය දණ්‌ඩනය දිය යුතුය. යනුවෙන් නියම විය.
නොවැම්බර් 16 වැනිදා චෝදනා විභාග කළ මඩුගල්ල දිසාවටද මරණීය දණ්‌ඩනය දිය යුතුය යනුවෙන් නියම විය. පිළිමතලාවේටද මරණීය දණ්‌ඩනය නියම වුවත් පසුව එම දඩුවම ලිහිල් වී රටින් පිටුවහල් කිරීමට පියවර ගෙන ඇත.
සියලු දෙනාගේ නඩු විභාගවලින් පසු නොවැම්බර් 24 දා බ්‍රවුන්රිග් ආණ්‌ඩුකාරයා නිකුත් කළ නිවේදනය අනුව කැප්පෙට්‌ටිපොල දිසාවටත් මඩුගල්ලේ දිසාවටත් 1818 නොවැම්බර් 26 වැනි දින උදේ 8.00 ට බෝගම්බර වැව අසල වධකාගාරයේදී මරණයට මුහුණ පෑ යුතුය යනුවෙන් දන්වන ලදී.
1818 නොවැම්බර් 26 වැනි දින පාන්දර කැප්පෙට්‌ටිපොල හා මඩුගල්ලේ දිසාවටත් ඔවුන්ගේ ඉල්ලීම පරිදි දළ¹ මාළිගාවට ගොස්‌ වැඳ පුදා එහි සිටි ස්‌වාමීන් වහන්සේලාගෙන් සුළු අනුශාසනාවක්‌ද අසා සිටියහ. බොහෝ වේලාවක්‌ දණ ගසාගෙන සිටි ඔහු නැගී සිට අසල සිටි සෝයරස්‌ මහතා දෙසට හැරී "මහත්මයාණෙනි මවිසින් මේ කරන ලද අවසාන පුන්‍යකර්මයේ පින් ඔබටද අනුමෝදන් කරවන්නෙමි" කියා සිටියේය. ඉන්පසු තමාගේ ඉන වටේ දවටාගෙන තිබූ වස්‌ත්‍රය වුණා මෙය කිළිටි වී ඇතත් මා ළඟ ඇති එකම වස්‌තුව මෙය බැවින් පින් අඩු නොවේවායි කියා පූජා කොට අවසාන වූ පසු සෝයරස්‌ මහතාට හිස ගසා දමන ස්‌ථානයට පැමිණෙන ලෙස ඉල්ලා සිටිමුත් ඒ මහතා ඉල්ලීම ප්රතික්ෂේප කළේය.
වධක ස්‌ථානයට කැඳවාගෙන ආ පසු කැප්පෙට්‌ටිපොල නිලමේතුමන් පැන්බඳුනක්‌ ඉල්ලාගෙන අතපය මුහුණ කට දෝවනය කොට කොණ්‌ඩය උඩට පීරා බැඳගෙන කිසිම තැති ගැන්මක්‌ හෝ බියක්‌ නොමැතිව වධකයා දෙසට හැරී "දැන් මම මරණයට සූදානම්"යෑයි කියා සිටියේය. "ඉතිපිසෝ භගවා අරහං" කියත්ම වැදුණු කඩු පහරින් ගෙල සිඳී ගියේය.
කැප්පෙට්‌ටිපොල නිලමෙතුමා තම මරණයට අභීතව මුහුණ දුන් අයුරු, තම ඇසින් දුටු වෛද්‍ය හෙන්රි මාරිෂල් මහතා "මොහු කැරැල්ලෙන් ජයග්‍රහණය කළේ නම් රාජද්‍රොaහියකු ලෙස හිස ගසා දමනු වෙනුවට දේශප්‍රේමියකු ලෙස ගෞරවයට පාත්‍ර වනු නියත යෑයි කියා සිටියේය.
වෛද්‍ය හෙන්රි මාර්ෂල් විසින් කැප්පෙට්‌ටිපොල මහ නිලමගේ හිස්‌ කබල එංගලන්තයේ එඩිම්බරෝ නගරයේ පිහිටි කපාල විද්‍යා සංගමයේ කෞතුකාගාරය වෙත යවන ලදී. එහිදී මෙම හිස්‌ කබල විද්‍යාඥයන්ගේ විශේෂ පරීක්ෂණයට භාජනය කරන ලදුව මෙම හිස්‌කබල හිමි තැනැත්තා ලෝකයේ අතිශයින් විරල ගණයේ වීරයෙකු බව වෛද්‍ය හීල් මහතා විසින් අනාවරණය කරන ලදී.
1948 පෙබරවාරි 04 දින ශ්‍රී ලංකාව ට නිදහස ලැබීමෙන් පසු ආපසු මෙම හිස්‌ කබල ලංකාවට භාර දෙන ලදී. නමුත් 1954 නොවැම්බර් 26 වැනි දින මහනුවර මහමළුවේ විශේෂ ස්‌මාරකයක්‌ යට තැන්පත් කරන ලදී. එදා සිට අද දක්‌වාම එම හිස්‌කබල එම ස්‌මාරකය තුළ නිරුපද්‍රිතව ඇතැයි විශ්වාසයක්‌ ඇති බැවින් එය පිටතට ගෙන මහනුවර ජාතික කෞතුකාගාරයේ තැන්පත්කර මහජනතාවට නැරඹීමට ඉඩ සැලැස්‌විය යුතුව ඇත. වසර ගණනාවක්‌ තිස්‌සේම විවිධ ආයතන හා සංවිධාන වලින් මෙම ඉල්ලීම කර ඇතත් අදාල බලධාරීන්ගේ නිසි අවධානයක්‌ ඊට යොමු වී නොමැති බව පෙනේ.
උපුටා ගැනුම - http://www.divaina.com/2010/12/01/badada01.html
බී. හේමසිරි කුරේ
3 comments:
වටිනා ලිපියක්
මෙම වටිනා ලිපිය පළ කල ඔබට පින් හා මගේ නොවක් තුති!
ඔබේ වටිනා ප්‍රතිචාර අපව දිරිගැන්වනවා නිරන්තරයෙන්ම... ස්තුතියි!
Post a Comment