පැල් බැඳගෙන වැහැපු මොකක්‌ද මේ මැඩන්-ජුලියන් දෝලනය?

මේ දිනවල ශ්‍රී ලංකාවටත්, ඉන්දියානු සාගර ප්‍රදේශයටත් බල පැවැත්වෙන අධික වැසි තත්ත්වය හා කාලගුණ විපර්යාසය පිළිබඳව යමක්‌ පැවසීම වැදගත්ය. ඊට අඩිතාලම වැටුණේ පවතින කාලගුණික තත්ත්වය පිළිබඳව කාලගුණ විද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ විද්‍යාඥයන් හා සිදුකරන ලද දුරකථන සංවාද සහ ඔවුන් විසින් වසරක්‌ පාසා පවත්වනු ලබන "මෝසම් කතිකාවත" ට එක්‌වීමෙන් ලද තොරතුරු නිසාය. 

මෙම "මෝසම් කතිකාවත" 12 වැනි වරටත් පසුගිය 19 දා කාලගුණ විද්‍යා දෙපාර්තමේන්තු ශ්‍රවණාගාරයේ දී පැවැත්විණි. එහිදී මාධ්‍ය කරන ලද ප්‍රශ්න කිරීම්වලදී දෙපාර්තමේන්තුවේ අනාවැකි කරණ අංශයේ අධ්‍යක්‍ෂ එස්‌. ආර්. ජයසේකර සහ නියෝජ්‍ය අධ්‍යක්‍ෂිකා අනුෂා වර්ණසූරිය මහත්මිය මේ දිනවල ශ්‍රී ලංකාව අවට බල පැවැත්වෙන කාලගුණික තත්ත්වය පිළිබඳව කරුණු දැක්‌වූවේය. 

අනුෂා වර්ණසූරිය මහත්මිය වැඩිදුරටත් කියා සිටියේ මේ දිනවල දිවයිනට බලපාන දෙවැනි අන්තර් මෝසම් තත්ත්වයට අමතරව "මැඩන් ජූලියන් දෝලනය" මගින් රටටත්, ඉන්දියන් සාගරයටත් තද වැසි ඇති කරන බවයි.

අන්තර් මෝසමේ දී කැටි වලාකුළු නිර්මාණය වී (ඇතැම් කැටි වලාකුළු කිලෝමීටර් 12 ක්‌ පමණ උසට වර්ධනය වේ.) පොළොව සමඟ සම්බන්ධව අඩු පීඩන තත්ත්ව ඇති කරගන්නා අතර අකුණු හටගැනීමද සාමාන්‍ය දෙයකි.

එහෙත් 'මැඩන් ජූලියන් දෝලනය' එසේ නොවේ. එය නැගෙනහිර අප්‍රිකානු කලාපයේදී උපත ලබන ඇසට නොපෙනෙන සංඥවකි. නොහොත් පීඩන තත්ත්වයකි. ඉහළ වායුගෝලයත්, මුහුද හෝ ගොඩබිමත් සමඟ එක්‌ වී නිර්මාණය වන මෙම වායුගෝලීය විපර්යාසය අප්‍රිකානු ප්‍රදේශයේ සිට ඉන්දියානු සාගරය හරහා ගමන් කර, පැසිපික්‌ සාගරය මැද හරියේ දී ක්‍ෂය වී යන්නකි. එහෙත් මේ දිනවල පැසිපික්‌ සාගරයේ පවතින එල්නිනෝ තත්ත්වය (එම සාගරයේ දියවැල්වල පවතින උණුසුම් බව) හේතුවෙන් පැසිපික්‌ සාගරයෙන් තවත් ඔබ්බට යැමටද පෙළඹේ.

මෙම 'මැඩන් ජූලියන් දෝලනය' Madden - Julian Oscillation (MJO) ශ්‍රී ලංකාවට පමණක්‌ බලපෑම් ඇති කරන්නක්‌ නොවේ. එය සමකය දිගේ (ආශ්‍රිතව) ගමන් ගන්නා දෙයක්‌ බැවින් සමකයාශ්‍රිත සෑම රටකටම එහි බලපෑම ඇත. මෙහි විශේෂත්වය වන්නේ මෙම දෝලනය පවතින ස්‌ථානයේදී එම ප්‍රදේශයට අධික වර්ෂාව පතිත වීමයි. පසුගිය නොවැම්බර් 8 - 9 - 10 වැනි දිනවලදී මෙම දෝලනය පැවතියේ ඉන්දියානු සාගරයේ ශ්‍රී ලංකාව ආශ්‍රිතව බවත්, ඉන්දියානු ගොඩබිමේ "චෙන්නායි" ප්‍රදේශයේ සිට ඊට පහළ කලාපය දක්‌වා මෙම දෝලනයේ බලපෑම ඇතිවූ බවත් අනුෂා වර්ණසූරිය මහත්මිය කියන්නීය. මේ නිසා අන්තර් මෝසමට අමතරව ඒ දිනවලදී ශ්‍රී ලංකාවට අධික වැසි ඇතිවීමට මෙම මැඩන් ජූලියන් දෝලනය ද හේතුවක්‌ වූ බව ඇය කියන්නීය. එය දැන් තවදුරටත් නැඟෙනහිර දෙසට ගමන් කරන නමුත් ආශ්‍රිත කලාපයේ ඇති බැවින් තවදුරටත් වැසි තත්ත්වයේ බලපෑම රට තුළට බලපාන බවත් පවසන නියෝජ්‍ය අධ්‍යක්‍ෂිකාව කියා සිටින්නේ මැඩන් - ජූලියන් දෝලනය, පොළොවේ (රත්වීම වැනි) සම්බන්ධතා උපයෝගීව නැවත නැවත නැගෙනිර අප්‍රිකානු කලාපයෙන් ඉපිද අපේ රට හරහා සමකය දිගේ ගමන් කර පැසිපික්‌ සාගරයෙන් කෙළවර වන බවය.

මෙම දෝලනයට ආයුෂ ඇත්තේ දින 30 - 60 ත් කාලයකි. එම කාලයේ දී එක්‌ දෝලනයක්‌ ගමන් කර ගමන නිමා කරයි. පෙර දැක්‌වූ පරිදි මෙය ඇසට නොපෙනෙන, එහෙත් කාලගුණයට අති විශාල බලපෑමක්‌ සිදු කරන සංඥවකි. නොහොත් පීඩන ආකාරයකි. එය කාලගුණික සංසිද්ධියකි. දේශගුණික විපර්යාස ගණයට අයත් වූවක්‌ නොවේ. මෙවන් සංසිද්ධීන් අවශ්‍ය වේ. මන්ද· කලාපයට (සමකාශ්‍රිත) වැසි ලබාගැනීම සඳහාය. නොහොත් මැඩන් - ජූලියන් දෝලන සංසිද්ධිය වෙස්‌ වළාගත් ආශිර්වාදයකි. එය තරමක්‌ බියකරුය. මහා වැසි ඇති කරයි. ගංවතුරද, නායයැම්ද, කැළඹිලිවලට හේතුවක්‌ වෙයි. එහෙත් ජලය නමැති අවශ්‍යතාව අපට සපුරා දෙයි. මෙම මැඩන් - ජූලියන් දෝලනය අපට නැතුවත් බැරි ඇතුවත් බැරි දෙයකි. ඒ වැසි ලැබෙන ප්‍රමාණය අනුවය. 

මෙම දෝලනය පළමුව හඳුනා ගන්නා ලද්දේ 1971 දී වායුගෝලීය පර්යේෂණ සඳහා වන ඇමරිකානු මධ්‍යස්‌ථානයේ (NCAR) රෝලන්ඩ් මැඩන් (Roland Madden) සහ පෝල් ජුලියන් (Paul Julian) දෙපළ විසිනි. මෙම දෝලනය ඉහළ අහසත්, පොළෝ තලයත් අතර ඇතිවන විශාල පරිමාණයේ පද්ධතියක්‌ බවද, පැයට කිලෝමීටර් 14-29 අතර වේගයකින් නැගෙනහිර දෙසට චලිතයක්‌ ඇති, වැසි උත්පාදනය කරන සංඥමය සංසිද්ධියක්‌ බව ඔවුන් දෙපළ කියයි.

ජගත් කණහැරආරච්චි
http://www.divaina.com/2015/11/22/feature20.html