කුළුගෙඩියෙන් බිඳී වැනසෙන රුහුණු වෙල්ලස්‌සේ අතීත උරුමය

ඓතිහාසික ආගමික හා පුරාවිද්‍යාත්මක අතින් සලකා බලන කල අනුරාධපුර, පොලොන්නරුව, සීගිරිය, දඹුල්ල සේම රුහුණු වෙල්ලස්‌සට ද හිමිවනුයේ අද්විතීය ස්‌ථානයකි. එදා වළගම්බා, සද්ධාතිස්‌ස, දුටුගැමුණු දප්පුල සේම අපේ ඉපැරණි හෙළ නරවිරුවන්ගේ පහස ලත් මෙම භූමි ප්‍රදේශය එකල ආගමික වශයෙන් මෙන්ම කෘෂිකාර්මික අංශයෙන් ද අතිශය සමෘද්ධියට පත්ව තිබූ බව රටටම බත සැපයූ වෙල්ලස්‌සේ අතීත කතාව ඊට අදාළ මූලාශ්‍ර විමසා බලන විට පෙනේ.

රුහුණේ සිට දිගාමඩුල්ල දක්‌වාම විසිර පැවැති ඉපැරණි රුහුණු රාජධානියට අයත් වෙල්ලස්‌ස අභයභූමිය ඇතුළු වනපෙත් මැනවින් අධ්‍යයනය කර බලන්නෙකුට පැරණි නෂ්ටාවශේෂ හතරැස්‌ සැතපුමක්‌ තුළ ස්‌ථාන තුන හතරක්‌වත් සොයාගත හැකි තරමට විසිර පවතී.

මේ තරමටම මේ ස්‌ථාන නටබුන් බවට පත්වූයේ කෙසේද? රුහුණු වෙල්ලස්‌ස පුරා පැතිර පවත්නා ඇතැම් අගනා චෛත්‍යයන් සහමුලින් හාරා විනාශ කොට ඇති අතර විවිධ කැටයමින් නිර්මිත සෙල් කණු මාලිගා සහ දේවාලවල නටබුන් සඳකඩ පහන් මෙන්ම විවිධ කලා නිර්මාණයන් වනගතව විනාශයට යමින් පවතින අතර මේවා සියල්ලම පාහේ කලෙක සිට දෙතුන් වර නොව දහ දොළොස්‌ වතාව නිධන් හොරුන්ගේ විනාශයන්ට ලක්‌ව තිබේ.

අප මතකයේ පවත්නා ආකාරයට කලකට පෙර බුත්තල ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්‌ඨාසයට අයත් වෙහෙරයාය උඳුගොඩවැව ප්‍රදේශයේ තිබුණු ඉපැරණි ගල්කණු රැසක්‌ එම ප්‍රදේශයේ උක්‌මෝල් හිමියකු විසින් උක්‌මෝලක ලිපක්‌ තැනීම සඳහා රැගෙන ගොස්‌ තිබිණි.

වනාන්තර එළිපෙහෙළි කිරීම, මැණික්‌ ගැරීම, වැලි ගොඩ දැමීම, අනවසර වගා කටයුතු කිරීම, උක්‌ කර්මාන්තය ඇතුළු විවිධ මානව ක්‍රියාකාරකම් හේතුවෙන් මෙම පෞරාණික ස්‌ථානවලට නරක දසාවක්‌ ලබා ඇති බැව් එම ස්‌ථාන දකින්නෙකුට මැනැවින් පසක්‌ කරගත හැකිය.

ප්‍රදේශය පුරා ජනතාවගේ මුවින් මුව පැතිර ගිය කතාන්දරවලට අනුව නම් එක්‌තරා කාලයක කිසියම් පිරිසක්‌ පැමිණ කඩොල් ඇතුගේ සොහොන සොයමින් එම හස්‌තියාගේ පැළිඳි ආභරණ සොයා මහත් වෙහෙසක්‌ දරා තිබේ. 92 ගම්උදා සමයේ පිළිසකර කරන ලද මොනරාගල දිස්‌ත්‍රික්‌කයේ බොහෝ ආගමික හා ඓතිහාසික ස්‌ථානයන්හි තහඩු, කොත් ආදිය අතුරුදන් වී ඇති බවක්‌ නොදන්නා අයෙක්‌ නැති තරම්ය. වැව් අලුත්වැඩියාව නොඑසේ නම් රොන්මඩ ඉවත් කිරීම මුවාවෙන් යුදගනාව ආශ්‍රිත වැවක පෞරාණික යමක්‌ සොයා ඇති බවක්‌ ද දැනගන්නට තිබේ. ඔක්‌කම්පිටිය හැබ්බැස්‌ස ප්‍රදේශයේ පිළිමය කඩා දමා විනාශ කළ කාලයේ ආරක්‍ෂක අංශ ඇඳුම් ඇඳගත් කල්ලියක්‌ ඒ ප්‍රදේශයේ සැරිසරා ඇති අතර පළාත්වාසීන් ඒ සම්බන්ධයෙන් පැවසුවේ 'වැවත් නියරත් ගොයම් කානම් කාට පවසම් ඒ අමාරුව' කියාය.

හැටේ දශකයේදී පමණ ඓතිහාසික මාලිගාවිල පිළිමය නිදන් සොරුන්ගේ බරපතළ ප්‍රහාරවලට ලක්‌ව කෑලි බවට පත්ව තිබූ අතර පසු කලෙක එවකට ජනාධිපතිව සිටි රණසිංහ ප්‍රේමදාස මහතා විසින් එහි විශේෂ ඉංජිනේරුවන් පිරිසකගේ සහාය ඇතිව යථා තත්ත්වයට පත්කරන ලදී.

දුටුගැමුණු සද්ධාතිස්‌ස රජ දෙපළ යුද වැදුණු ස්‌ථානය යෑයි ඉතිහාසගත ඓතිහාසික යුදගනා වෙහෙරේ පැරණි බුදුගෙයි පිටත ඇඳ තිබූ සිතුවම් සියල්ල මේ වන විට විනාශ වී ගොස්‌ තිබේ. යම් පමණට ආරක්‍ෂා වී ඇත්තේ ඇතුළත සිතුවම් පමණි. මෙම විහාරගෙය තිබූ බුදු පිළිමයේ පපු පෙදෙස පසුගිය කාලයේ නිදන් සොරුන් විසින් හාරා විනාශ කරන ලදී.

මැණික්‌ ගඟබඩ පිහිටි යටියල්ලාතොට පිහිටි ඓතිහාසික චෛත්‍යයක්‌ අවස්‌ථා කිහිපයකදීම නිදන් සොරුන් විසින් විනාශ කරන ලදී. ඒ ආසන්නයේ පෞරාණික නටබුන් රැසක්‌ දකින්නට ඇත. මේවා පිහිටි ඉසව්වේ කෙසෙල් වගා කිරීම සහ වෙනත් කෘෂිකර්ම කටයුතුවල යෙදීම හේතුවෙන් පැවැත්මට තර්ජනයක්‌ එල්ල වී ඇත. බුත්තල රජ මාවතත් මැණික්‌ ගඟත් අතර පිහිටි වළගම්බා රජමහා විහාරයට අයත් මාලිගාවක නටබුන් සඳකඩපහන්, විහාර ගෙවල්, මුරගල් ආදිය නිදන් සොරුන් විනාශ කර ඇත්තේ කලෙක සිටය. ඒ මෙයට වසර 100 කට පමණ පෙර යෑයි සැලකේ.

ගල්ඔය වනෝද්‍යානය තුළ මෙවන් පෞරාණික ස්‌ථාන රැසක්‌ විනාශ වී ඇති අන්දම ජයන්ති වැවට නුදුරින් පිහිටි වනගත බිම් හරහා ඇවිදගිය ගමනකදී අපට දැකගන්නට හැකි විය.

වැල්ලවාය - තිස්‌ස මාර්ගයේ කුඩාඔයට නුදුරු මැණික්‌ගඟ ආසන්නයේ පිහිටි හුරන්ගමුව නටබුන් අතර නිදන් සොරුන් හාරා දැමූ චෛත්‍යයක නටබුන් අදත් දක්‌නට තිබේ.

කටුගහගල්ගේ විහාරය බඩල්කුඹුර ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්‌ඨාසයට අයත් පැරණි ලෙන් විහාරයකි. ගල් කුලක්‌ යට පිහිටි මෙම විහාරයේ අගනා පිළිම අවස්‌ථා තුනකදී නිදන් සොරුන් විසින් වනසන ලදී. පස්‌සර පැල්වත්ත ප්‍රධාන මාර්ගය ආසන්නයේ පිහිටි මුලගිරිය, ඔබාගිරිය සහ දේවගිරිය යන විහාරස්‌ථානවලින් ප්‍රථමයෙන් හමුවන මුලගිරි විහාරයේ අගනා බුදුගෙය අද වන විට සහමුලින්ම විනාශ වී ගොස්‌ය. එහි ඉපැරණි චෛත්‍ය නිදන් හොරු කිහිප විටක්‌ම හාරා දමා තිබේ. මුලගිරි විහාරයේ ඉපැරණි බුදුගෙයි වැඩ සිටි බුදුපිළිම වහන්සේගේ සිරස නිදන් සොරු කඩා බිම හෙළා තිබුණේ කලකට පෙරයි.

කලාප දෙකක උක්‌ ජනාවාසයට නුදුරු වෙහෙරයාය නටබුන් විනාශ වන්නේ කාලෙක සිටය. මෙහි නටබුන් වී ගිය චෛත්‍යය සඳහා කෙටි කලක්‌ පොලිස්‌ මුරද යොදා තිබිණි.

වැල්ලවාය - ඇල්ල මාර්ගයේ ගමන් කර රදාපොල ආර අසලින් ඉහළට ගිය විට හමුවන තිස්‌ස ලෙන ආරණ්‍ය සේනාසනයේ ස්‌ථාන හතක නිදන් ඇතැයි යන අපේක්‍ෂාවෙන් චීවරධාරියකුගේ ද සහය ඇතිව නිදන් සොරුන් එම භූමිය වනසා තිබුණේ ගල් වලට බෝර පවා දමමිනි.

ඓතිහාසික බුදුරුවගල, සෙල්ලවාවෙහෙර සේම වැල්ලවාය ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්‌ඨාසයට අයත් අලුත්වෙල ගඟට නුදුරු පුරා වස්‌තු සහිත බිම අක්‌. 75 ක්‌ පමණ පුරා පැතිර පවතී. මේ අඩවිය නිදන් සොරුන්ගේ කෙළිපිටියක්‌ව පැවත තිබේ.

කැහැලිය පුරාණ රජමහ වෙහෙර සියඹලාගුනේ සියඟුල් වෙහෙර, ලවනගිරි වෙහෙර ආශ්‍රිතව මෙන්ම වැදිතහෙල කන්දට නුදුරු ස්‌ථානයන්හි ද නිදන් සොරුන්ගේ ක්‍රියාකාරකම් විශාල වශයෙන් සිදුවී තිබේ.

ඌව වෙල්ලස්‌ස මෙන්ම රුහුණේ ද පෞරාණික ස්‌ථානයන් සම්බන්ධයෙන් සලකා බැලීමේදී වෙසෙසින්ම සඳහන් කළ හැකි වන්නේ වෙහෙරගල විහාරය හෙවත් ඓතිහාසික ගෝඨබ්බත විහාරයයි. කිසිදු ආරක්‍ෂාවක්‌ රැකවරණයක්‌ නොමැතිකම නිසා මෙම පුරාවිද්‍යාත්මක සම්පත අද ගිරිහිසක්‌ මත පාළුවට යමින් විනාශයට පත්වන ආකාරය සැබෑ වශයෙන් කනගාටුදායකය.

ඌවේ වෙල්ලස්‌සේ මෙන්ම රුහුණේ ද යාල අභයභූමි ආශ්‍රයේ ද උස්‌ කඳු ශිකරයක්‌ සේම වනගත සෙසු බිම් මැනැවින් පිsරික්‌සීමේ පහසුකම් වෙතොත් වනපෙත් වැසුණු මහඟු සංස්‌කෘතියද අතීතයක එසේත් නොමැතිනම් අදීන ජාතියක අනන්‍යතාවයේ සලකුණු ඕනෑ තරම් සපයාගත හැකිවනු ඇත.

පෞරාණික මෙන්ම පුරාවිද්‍යාත්මක සම්පත් තිබෙන රටක්‌ සෙසු රටවල් අතුරින් කැපී පෙනෙන්නා සේම ඒ හේතුව නිසාම සංචාරක ආකාර්ෂණය ඇතිවන බව ද අප විසින් අමතක කළ යුතු නැත.

එහෙයින් අතීත සමෘද්ධිය, කලාකරුවාගේ විස්‌කම් සේම නිරිඳුන්ගේ වික්‍රමාන්විත ඉදිකිරීම් ගැන කතා කරන අය දැනට පවත්නා නෂ්ඨාවශේෂයන්ගෙන් අනාගතයට ඉතිරි කිරීම උදෙසා පුරාවිද්‍යා සම්පත් සංරක්‍ෂණ දස වසරක්‌ හෝ ප්‍රකාශයට පත්කර ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්‌ඨාස මට්‌ටමින් පිහිsටි මෙම පෞරාණික වස්‌තූන් රැකගැන්ම උදෙසා පෙළ ගැසිය යුතුය.

පුරාවිද්‍යාත්මක සම්පත් වනගතවීම හා විනාශයන් පිළිබඳව යම් යම් අයට අත දිගු කිරීම හෝ බැණ වැදීම නොව කළ යුතුව ඇත්තේ නව ශක්‌ති ප්‍රමාණයෙන් ශ්‍රමයෙන්, දැනුමෙන් බුද්ධියෙන් මූල්‍ය හෝ වෙනත් ආකාරයකින් හැකිතාක්‌ අනුග්‍රහය ලබාදීමය. පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව වෙත දන්නා තොරතුරු ලබාදීමත් රටේ පුරවැසියන් ලෙස පුරාවිද්‍යාත්මක වස්‌තූන් සංරක්‍ෂයට උදව් වීමත් ජනතාවගේ වගකීම විය යුතුය.

පොලිසිය ප්‍රමුඛ ස්‌වේච්ඡා සංවිධාන මෙන්ම ජනතාව නියෝජනයෙන් දායක වන පුරාවිද්‍යා නටබුන් සංරක්‍ෂණයට අවම තරමින් ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්‌ඨාසයකට එක බැගින් පිහිටුවීම, රැස්‌වී සාකච්ඡා කිරීම තුළින් මේ සඳහා ප්‍රවිෂ්ඨයකට ආ හැකිය.

පුරාවිද්‍යා සාහිත්‍යයක්‌ උදෙසා නිර්මාණ තරග පැවැත්වීම, තිළිණ ප්‍රදාන, පුරාවිද්‍යා ස්‌ථාන වෙත නිරීක්‍ෂණ චාරිකා සංවිධානය, විවෘත දෙසුම් එම ස්‌ථාන ආශ්‍රිතව පැවැත්වීම තුළින් මෙම ස්‌ථාන පිළිබඳව ජනතාව තුළ කිසියම් හැඟීමක්‌ දැල්වීම අපහසු නොවනු ඇත.

පුරාවස්‌තු සංරක්‍ෂණය උදෙසා ගම් මට්‌ටමින් දැනට ක්‍රියාත්මක පොදුජන සංවිධානවලට දැනුම ලබාදීමෙන්, මෙම වස්‌තූන්වල වැදගත්කම එම සංවිධානවල සාමාජිකයන් වෙත ලබාදීමත් ඵලදායී වනු ඇත.

පුරාවිද්‍යා පිළිබඳ දැනුවත්වීම කඨොර කටයුත්තක්‌ නොව සොඳුරු අධ්‍යනයක තත්ත්වයට පත්කිරීමත්, පුරාවිද්‍යා සම්පත් සංරක්‍ෂණයට බෙහෙවින් උපකාරි වන බැව් මෙහිලා සඳහන් කරමු.

එසේ වුවහොත් නිදන් සොරුන්ගේ ක්‍රියාකාරකම් අභිබවා යැමට පුරාවිද්‍යාලෝලීන්ට හැකිවනු ඇත.

පිංතූර සහ විස්‌තර - වැල්ලවාය, දඹේගොඩ ජිනදාස
http://www.divaina.com/2015/09/27/feature01.html

සබැඳි ලිපි -
[
අල්ලිරාණි පුරාවිද්‍යා ස්‌ථානයේ පාදම් ගල් හයක්‌ සංචාරක හෝටලයකhttp://denethharinna.blogspot.com/2014/05/blog-post_1100.html
උරුමය දවා හළු කළ පසු(සුගලා දේවියගේ සොහොන)....!http://denethharinna.blogspot.com/2013/10/blog-post_7574.htmlගල්කොරිකාරයෙක්‌ නුවරගලදී හමුවූ සුගලා දේවියගේ මමියත් පුච්චලා!http://denethharinna.blogspot.com/2013/10/blog-post_8310.htmlසුගලා දේවියගේ සොහොන කඩති, දේහය පුළුස්සති, අබරණ කොල්ලකතිhttp://denethharinna.blogspot.com/2013/10/blog-post_4.html
මොනරාගල පුරාණ රජමහා විහාරයත් නිධන් හොරුන්ගේ ග්‍රහණයටhttp://denethharinna.blogspot.com/2013/08/blog-post_7300.html
මැලේසියාවට යෑවීමට සූදානම් කළ පෞරාණික බඩු තොගයක්‌ රේගු දැලේhttp://denethharinna.blogspot.com/2013/07/blog-post_16.html
පුලතිසි පුරවර ස්වස්ථික පොකුණට නිධන් හොරුන්ගේ බැල්මhttp://denethharinna.blogspot.com/2013/07/blog-post_9415.html
අග්බෝපුර පුරාවස්‌තු භූමියකට ගිනි තියලාhttp://denethharinna.blogspot.com/2013/07/blog-post_5268.html
අපේ ජාතික උරුමයක්‌ වූ යෝධ ඇළ දිනෙන් දින වනසයිhttp://denethharinna.blogspot.com/2013/07/blog-post_3.html
කදුරුවෙල මැණික්‌ වෙහෙරට ගිනි තබා හානි කරතිhttp://denethharinna.blogspot.com/2013/06/blog-post_986.html
ජාතියම කම්පා කරන දිගාමඩුල්ලේ දාගැබ් කොල්ලයhttp://denethharinna.blogspot.com/2013/05/blog-post_6351.html
හිරු දෙව් නැගි දෙවනගලට මුස්ලිම් පා පහරhttp://denethharinna.blogspot.com/2013/05/blog-post_23.html
මුසළු අන්තවාදීහු නැගෙනහිර තවත් දාගැබක් වනසතිhttp://denethharinna.blogspot.com/2013/05/blog-post_4581.html]
]